[က]
က = "က" ဗျည်းယိုတဖြုံ;နောဝ်, "´က´ တွမ်; ´ဂ´" ယိုနီဖြုံ;အကို ကွပ်ပွိုး ထွာ "က" အရီးတဖြုံ;တဲင် ဟဲ့,ဟောင်လွေ,ဗာ; "ကရီး" နုဲင်းနောဝ်,သွူ။ ဗျည်း ၃၃ ဖြုံ;အကို ထွာ အရီးသွတ်, ဗျည်း။
က = ကအံ; ကအွ,၊ ကကွဉ် ကက,၊ ကလွေ, ကသဲင်,၊ ကယူ; ကကဉ်,စာ,၊ ကခွုမ် ကမာ,။ ယီးနယ်လွေ,ချာ ရေ;မိုးလွေ,ချာ ခွိုင်းကားတဲင် ကရုဲင်,တသွိုးဒါ; ကရိယာ;ဖုံ;။ ဥပမာ; = ခွေကလွုပ်, ခွေကမာဒါ;နောဝ်,။ နာ,ကယူ; နာ,ကကဉ်,စာ,ဒါ;နောဝ်,။
က = ကမာ,ဒါ:ထာ,တစွိုးစွိုး၊ ထူ;သုံ, ယီးနယ်လွေ,ချာ ရေးမိုးလွေ,ချာ ကမာ,ထွူလဲဉ်းဒါ;ကိစ္စတဗာ;ဗာ;ဖုံ;။ ဥပမာ; = ခွေကတွို;ဗာ;ဖိုဒုံကားကအောဝ်;အကို အတရေ,သွတ်,နောဝ်, ဒုံတောင်းတီ။ ဝေင်, ခွေကလယ်;ဗာ;ဖိုနောဝ်, အောဝ်;ဒျာ; ဝေင်,တောင်းကီ,လွုမ်,။ ခွေကဝါးဒါ;ကာ,အဆွိုင်,နောဝ်, မွိုင်မွေးစွဉ်;သနယ်သွ,။ နီမွိုးကလွူးဖွာ,လင်,ခွေအခိန်;နောဝ်, ခွေဖူးမူ;ပေ;တခဲုင်;အောဝ်;တောဝ်းဒွိုန်း လို,ခမ်း။
က = ယီးနယ်လွေ,အီ၊ ရေ;မိုးလွေ,အီ ကမဉ်အွဉ်;ဒေါ့,နယ်ဒါ; လို,၊ ပုဂ္ဂိုလ်;၊ ဝတ္ထု၊ နာမ်; တစွိုးစွိုး တမျို,မျိုု,။ ဥပမာ; = ပါ,ကအောဝ်;ကွဉ်က,ဒါ; ခွမ်,လာ,ဖြေင်းကီလသူ,နောဝ်, လို,မျို,မဲုင်,နဲသွ,။ ပါ,ကအောဝ်;ရွစ်ဒါ;ငေါဝ်းသချင်,သူ,နောဝ်, အမဉ်, ခွန်ခမ်းခြွိုင်,။
ကတူ; = လို,နမ်းခန္စာ;အခေါဝ်အမော့ကီသွတ်,၊ လို,ကတူ;။ ထီကထန်;စဒါ;အရပ်၊ ထီကတူ;။ ခြောက်,ကစဒါ;အရပ် မော့ခို;သွတ်,၊ ခြောက်,ကတူ;။ ကတူ;ခီးနောဝ်, အောဝ်;သော့,ကတူ;ကို။
ကလူ, = ဆွဉ်;ကဒေါ့,ဒါင်;ဒါ;ကတူ;လောင်း။ ဆွဉ်;ကအောဝ်;ဒါ;ကတူ;လောင်;။
ကတူ;ခီး = ကတူ;ကို ကယူ; ကကဉ်,စာ,အီဒါ;ထာ,။ ပအိုဝ်းဒေ;သ ယထွောင်းထွောင်းနောဝ်, ဟဲ့, "အောက်,အော်,"
ကတောင် = မဲ့ငါလောင်း အမော့ကီသွတ်,။ ကအောဝ်;ဒါ; မဲ့ကူးဆ,ကီ အခေါဝ်။
ကတူ;ထိုမ်း = ကလူ,ကဆွာ,ဒါ;ပုဂ္ဂိုလ်;သီး ကစောက်,စုဒါ;ကလူ, ကတူ;လောင်းအမော့ချာဖဲ့,နောဝ်, ဟဲ့,ကတူ;ထိုမ်း။ ကလူ,ဆွာ, ကလူ,ဒွုန်တဲ့င် မဉ်;စောက်,စုဗူ;တဲ့ ထွာကတူ;ထိုမ်းတန်။ ကလူ,ကဒွေါင်;ဒါ;ပုဂ္ဂိုလ်;နောဝ်, စောက်,ကတူ;ထိုမ်းလ,တောဝ်း။ ပအိုဝ်;မူ;ကဉ်းအာအာနောဝ်, ကတူ;ထိုမ်းအောဝ်;။
ကတူ;ဆဲ့, = ဝတ္ထု ကဆဲ့,ဒါင်;ဒါ;ကတူ;လောင်း။ ပအိုဝ်;မူ;ယို,ယာ;အခြွိုင်းအခြို,ကဆဲ့,ဒါင်;ဒါ;ကတူ;လောင်း။ ကတူ;ဆဲ့,ခံ,၊ ကတူ;ဆဲ့,ရွဉ်။
ကတူ;ဝီး = ခွဉ် ကအောဝ်;ဒါ; ကတူ;လောင်း၊ ကတူးအထာ;ဝရပ်ကို။ ဒေ;သ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, "တဝီး" ။ လို,ယဖြာ,ဖြာ,နောဝ်, ကတူ;ဝီး အောဝ်;နီဗာ;။ ကတူ;ဝီးယို ကလူ,မဉ်;ဆွာ,နောဝ်, ထွားထီ;တောဝ်း။ (မန်းဟဲ့, "ဗွေ" / ပအိုဝ်;ဟဲ့, "ခွဉ်" ။ ခွဉ်ကအောဝ်;ဒါ; ကတူ;လောင်းနောဝ်, ပအိုဝ်;ဟဲ့, ကတူ;ဝီး ၊ တဝီး ။ မဉ်;အောဝ်; စူနုံနာတဲ့ ဟဲ့, စူခွဉ်)
ကတူ;ပေါက် = ပအို်ဝ်;ခို ကပတ်ဗဲဉ်ဒါ;ကတူ;လောင်း။ ပအိုဝ်;ခိုကခူးဒါ;ဖေါက်ဝါ;။ ပအိုဝ်;ခိုအခြိွုင်းအခြို, ကခူးဒါ;ကတူ;လောင်း။ လို,ခိုကခူးဒါ;ဖေါက်ဝါ;နောဝ်, ဟဲ့,ကတူ;ပေါက်။ ပအိုဝ်;ခိုတဖြာ, မဉ်;ကွဉ်က, ပအိုဝ်;ခွမ်,လာ,ပြဲ့,ပြဲ့,စုံ;စုံ;နောဝ်, ကွဉ်ကွဉ်,ဖြေင်း၊ ဆဲင်,နောဝ်, အကိုဖဲ့,နောဝ်, က,ဆဲင်,ဗွာ အငွဉ်,ကော်လံသား အထန်;ဖဲ့,နောဝ်, ဆဲင်,ဖြေင်းပအိုဝ်;၊ ကတူ;လောင်းနောဝ်, ခူးပါဗာ; ကတူ;ပေါက်။
ကတန်, = အကျောင်,၊ အခရာ;၊ ရာ;ဇဝါင်;၊ သမဲင်,။ ဒေ;သယထွောင်းထွောင်းနောဝ်,ဟဲ့, "အူ,တန်,"။ ယထွောင်းထွောင်းလဲ့ ဟဲ့, စာ;တန်,။ ဥပမာ; = နီဖာဖြားနောဝ်, အွဉ်;ကဲုင်ဒျာ; အကတန်,။
ကတေ/ခအေ = ထာ,တထင်းတောဝ်းအထွာလွဉ်တဲ့ အသမ်းထွာလွဉ်တဲင် သ,ကို တပေါ်;ယွုမ်းတောဝ်းပုံ;။ သ,ကို ထာ,ယွုမ်းလွို;လွို; ယွုမ်းတောဝ်းလွို;လွို;အခေ;အနေ;တွင်,တဲင် ကဒေါ့,ထန်;လွဉ်ဒါ;ငေါဝ်း ။ ဥပမာ; = ကတေ နာ,ကဒေါ့,နောဝ်,မွေးတောဝ်းဒွိုန်းမတောဝ် ပါယို။ ဖေါ်;နယ်အီ သ,ထာ,လော;ကာ;ပုံ;။ ဥပမာ; = ခတေ မဉ်;သေစောဝ်းစောဝ်းနောဝ်, ခွေတထိုးထဲင်းတောဝ်း (ဆဲ)။
ကလာ, = ကလာ,လို,မျို,၊ နေ့ဖူကဆွာ, ကာ;ကစျူဒါ;လို,မျို,။ အိန္ဒိယခမ်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ချ်ခမ်း၊ သီရိလင်္ကာ;ခမ်း၊ နီပေါး ကစဒါ;ခမ်းဖုံ;နောဝ်, ဟဲ့ကလာ,ခမ်း။
ကလာ,ဗွာ = ခမ်းထီ နိုင်;ငံ; ကအောဝ်;ဒါ;ကမ္ဘာ;အခေါဝ်တွို့ , တွမ်း ကမ္ဘာ;အခေါဝ်ထင်,ဒေ;သဖုံ;အကို ကအောဝ်;အုံဒါ;လို,မျို,ဖုံ;။ အင်္ဂလိပ်လို,မျို,၊ သြသရေးလျားလို,မျို,၊ ဂျာမနီလို,မျို,၊ အမေ;ရိကန်;၊ ကနေဒါလို,မျို,ကစဒါ; အနမ်းတန်ထို၊ နေ့ဖူဆွာ,၊ အယာ;ဗွာ လို,မျို,ဖုံ;။
ကလာ,ဖြေင်း = လို,ဖြေင်း၊ လို,အယာ;ဖြေင်း၊ အဖရိကတွိုက်ကို ကအောဝ်;ဒါ;လိုမျို,ဖုံ;၊ နီဂရိုးလို,မျို,၊
ကရီးခါ = ကထွူညထို,လဲဉ်းအခိန်;ကာ;လ တဗာ;၊ ပွိုင်းလဲင်;ခါ။ ဥပမာ; = ကရီးခါနောဝ်, နီဒုံကိုယို လမ်းအောဝ်; နီဗာ;လွုမ်,။ ကရီးခါ တွမ်; ပွိုင်းလဲင်;ခါ နောဝ်, ဗွိုန်ပီဝါင်,။ ပွိုင်းလဲင်; ပွိုင်းရင်း၊ ကလဲဉ်းခို;ချာ၊ ပွိုင်းလဲင်;ခါ။
ကလဲဉ်း = ကထွူထို,လဲဉ်း တခဲုင်းညတောဝ်းဒွိုန်းအခိန်;ကာ;လ တဗာ;။ ကထွူထို,လဲဉ်း တပေါ;ညငါ;တောဝ်း ကာ;လ။ ဥပမာ; = နီဒုံကိုယို အခေ;အနေ;သျုတ်တရေင်နေကသွ,၊ စဲ့,မန်း စနွို့ဆွမ်,ဘော်ဒါ ဗော့,ကလဲဉ်းယိုလွုမ်,၊ စဗော့,တလာ နီလာ ကလဲဉ်းယိုလွုမ်,။
ကထောင်, = ဖြောင်း တွမ်;ဟို့, တွမ်;အဆာ;ခြုံဖုံ; ကအောဝ်;ဆွိုက်စပ်ဒါ;တဖူ,ဘောင်;။ အဆာ; အဟာ;ရဖုံ; အောဝ်;ဖြောင်းကို ကလင်,သော့,အီဒါ; ကနွို့သော့,အီဒါ;ဟို့,ကို တွမ်; သွုန်;ကို။ အဆာ; အဟာ;ရ ကလင်,သော့,အီဒါ;တဖူ,ခြောင်။ အောဝ်;ကာ;ဆ,လ၊ ငွဉ်,အခေါဝ်ဆ,ငါဖဲ့,အရပ်။ ဥပမာ; = ၁) အောဝ်;ဖြောင်းကို အံ;စဲုင်ထွူတွော့, ကမျော;အွုန် ဒါ;အဟာ;ရဖုံ;နောဝ်, အနွို့လင်,သော့,ကထောင်,ကိုထွူတွော့, အထွတ်,လင်,သော့,ဟို့,ကို။ ၂) အံ;ဒဲဉ်လဲ့ အံ;ယွယွနော ပိုခို၊ မဉ်;အံ;မွိုင်ငါ;လဲ့ မဲ့,ဒဲဉ််အောဝ်;ခံသော့, လို,ကထောင်,ကို။
ကဒက်, = အောဝ်;ဖြောင်းကို တငါအဗာ;ကီ အထာ;ဝရပ်ကို။ အောဝ်းဖြေ,ဆ့,ကီဖဲ့,အရပ်။ ခါးလားကထောင်,ကစဒါ;အရပ် ဖဲ့,ကီဖဲ့,၊ တွမ်းဖြေ,မဉ်;ထောင်းကီထင်;နောဝ်, အခွိုင်းကဒက်,
ကတဲစ်,ခြဲ့ = ငေါဝ်းခွန်းအီထာ,၊ ငေါဝ်းထွမ်အီထာ,။ သ,ရေ,တောဝ်းကိစ္စတစွိုးစွိုးတဲင် ဖေါ်;ထန်;နယ်အီ သ,ကို သ,တကျေ;နပ်တောဝ်းထာ,ခံ;စာ,မု,။ ဥပမာ; = ပါ,ကတဲစ်,ခြဲ့ယို အွဉ်;ဒေါ့,တစွိုးလဲ့ မာ,ဒျာ;တမျို,။ အဓိပ္ပါယ်;ဗွိုန်ပီတွမ်; - ခွဉ်;ဆေ့,၊ မွ၊ သုံ,လတောဝ်း၊ ကတဲစ်,ခြဲ့။
ကတောက် = သွီ;မွူးတမျို,။ အလာ;တဝွန်,၊ အလာ;ရောင်;ချို၊ အရသာ;ခါ;၊ ထွာအိုသဉ် ဟန်;လာ;ထာ,မွူးမျို,တမျို,။ ကတောက်စော့,ယို ဖေ;ကထွာဟန်;အိုနောဝ်, ကျော်အံ;နေးတဲ့လ, ဒွို;ထီသားနေးတဲ့လ, အံ;တသဉ်နေးတဲ့လ,။ (မန်းဟဲ့, ဂွေးတောက်)
ကလိင်;ကလဲ့ = လို,လိင်;လို,လဲဉ်၊ အံ;လဲဉ်ဝါင်,၊ ဒေါ့,လဲဉ်ထာ,၊ ငေါဝ်းယွုမ်းခရာ;အဲဉ်ထောဝ်း၊ ဒေါ့,လိင်;ဒေါ့,လဲဉ်ထာ,၊ ငေါဝ်းတမွေးမဉ်;တောဝ်း။ လို,သဟွေ;။ ဖေ;နေးကလ,ခြေင် ၀ါင်,တခြို,တစွိုးတမျို,တဲင် လိင်;လဲဉ်ထာ,။ လို,လင်ဖုံ;အကျို,ကဲုင်အီ။ ဥပမာ; = ၁) လို,ကဒေါ့,လိင်;ဒေါ့,လဲဉ်ဒါ;ထာ,နောဝ်, ၀ါင်,ဟဲ့, လို,ကလိင်;ကလဲ့၊ ထွာလို,သို; လို,ဖွီ၊ လို,ယွုမ်းခရာ;ဟောဝ်တောဝ်း။ ငေါဝ်းတမွေးမဲဉ်;တောဝ်း ငေါဝ်းလိင်;ငေါဝ်းလဲဉ်နောဝ်, ထွာ ငေါဝ်းကလိင်;ကလဲ့။ ၂) ပါ,အမဉ်,တကျွား ဒုံမော့ခို;သူ, ကလိင်းကလဲ့ထာ,ယံမွေး၊ လယ်;အံ;လဲဉ်ဝါင်,ရွဉ် တဒုံလွုမ်းလွုမ်းနေးစွဉ်;မော့သူ, ဖါနင်။
ကရောက်, = ဝတ္ထုကအွဉ်;ဟွဲအီဒါ;ဖိုး ပနား သေ ကစဒါ;တိရိစ္ဆာန်;ဖုံ;ငွဉ်,လောင်း၊ ဝတ္ထုမျို,ယိုနောဝ်, အကိုတအိုထွူတွော့, အကိုဖဲ့,နောဝ်, အွဉ်;ဟွဲတလဲင်းခါ,တွမ်;အရာ;/အဒီ;ဖုံ;တဲင် မဉ်;တရွူ,တသွိုးလဲ့ အဒီ;/အရာ; တလူ;ချာငါ အအိုငွါ အရွို့ဖဲ့,ဖုံ;တဲင် အငေါဝ်းသင်;။ ကရောက်,နောဝ်, မာအီတွမ်;၀ါ; မဉ်;မွေးတောဝ်းလဲ့ မာအီတွမ်းသေင်;မျို,။ ဥပမား = ၁) လဲုင်းလွုပ်,ခြံမာ,သားဖုံ;နောဝ်, ဝွေ,သီးမဉ်;အွဉ်;စွ, အဖိုး ပနား သေ ဖုံ; တခြာကိုခါ ထွုမ်;ဆွမ်,လွဉ်,ချာဖေ;နေးကယို,တွော့, ဝွေ,သီး ဖိုး ပနား ငွဉ်,လောင်းနောဝ်, အွဉ်;ဟွဲနေးကရောက်,သွူ။ ၂) ယို မောင်;ဖါ ... နာ,ပနား ကရောက်,ငေါဝ်း အမာ,ကွဉ်;နောဝ်,သူ,နောဝ်, ကွဲဟွုန်ဗွီ;ဗွီ;လွဉ်,လဲဉ်း၊ နာ,ပနားအလွိုးလဲဉ်းညာ,နာ;လဲဉ်းကွေးသူ, လွေ,ထွားလွဉ်,ခန်းလဲုင်း။
[က,]
က, = တွမ်;ဆဲင်, အွဉ်;ဆိုပ်,သော့, အွဉ်;ပဒို့,ဒါင်; အွဉ်;ဗဲုင်လူး နမ်းခန္ဓာ;အခေါဝ်ကီနောဝ်, ဟဲ့, “က,” ။ ဥပမာ; = “က,ဆဲင်,” ။ ရာ;သီ;ဥတု ခွ,စုံငါ;နဲုင်းယိုနောဝ်, က,ဗဲင်းသွော့ ဆဲင်,ဒွုန်နောပိုခို မဲ့,ဆော့ဒါ;ထာ,။ တွမ်;ကွဉ်,ဖုံ; တွမ်;တျို;ဖုံ;တဲင် အွဉ်;ဆိုပ်,သော့, အွဉ်;ဒွါ;သော့, ခါင်;နီပါင် ဗ,ကီ ထင်;တွို;ငါင်းဒေင်လောင်းနောဝ်, ဟဲ့, “ကွဉ်” ။ ဥပမာ; = “ကွဉ်ကွဉ်,”။ မဉ်;ဒေါ့,ဗာ; ယေဘုယျအနေ;တဲ့ ကွဉ်က,ဆဲင်,ခွမ်,လာ,၊ [ထဲင်းတမျို,] နီပအိုဝ်;လို,မျို,နောဝ်, ခြွိုင်းကွဉ်က,လွဒျာ; ပအိုဝ်;ယို,ယာ;ဆဲင်,ခွမ်,လာ,ဖြေင်းကီလ။ “က,” ကရို,ဒါ;ငေါဝ်;ငွါယိုနောဝ်, ထွာ “ကရိယာ;” ။ ကရိယာ; ကရို,နောဝ်, ငေါဝ်းငွါ ကဖေါ်;ထန်;နယ်ဒါ; နမ်းသ, ထာ,မာ,ရဲုင်,သွိုးမု, ကားကအောဝ်;။ ဥပမာ; = “အံ;” ၊ “လွေ,” ၊ “ဗေင်;” ၊ “ယူ;” ၊ “ကဉ်,စာ,” ၊ “ထွား” ကစဒါ; ရဲုင်,တသွိုးမု,ဖုံ;၊ ထာ,မာ,ဖုံ;။
[ကာ]
ကာ = မဉ်;လွေ,ထာ,ခါ ယုက်ထင်;ကီ ခါင်;တပါင်တွော့, အွဉ်;ချ,လင်,ချာ ခါင်းခဲ့,တပါင် ဆ,ငါဖဲ့, မဉ်;မွေးတောဝ်းလဲ့ ဆ,ချာဖဲ့,။ ဒဲင်ခါင်;တပါင်စီ;တွော့, ကအွဉ်;ချ,လင်,ချာ ခါင်;ခဲ့,တပါင် ဆ,ငါ/ဆ,ချာဖဲ့, ကစဒါ; ရဲုင်,တသွိုးမု,။ ယွော့ဒဲင်ခါင်;တပါင်စီ;တွော့, အွဉ်;ချ,လင်,ငါယင်း ဟံ;လောင်းတထွောင်းခေါ်။ ဥပမာ; = ၁) တဖူ,ယိုတလီးနောဝ်, အဒွေါင်;ပေ;လွုမ်,၊ တွမ်;နာ,ခါင်;ကာစ,စ,နောဝ်, ကာလွေ,မဲဉ်;မဲဉ်;သွော့ တနားရီ;ရပ်ငါလဲ့ တွို;လွေ,လဲဉ်းတဖူ,သွတ်,ကို။ ၂) ယွော့ဒဲင်ကာလွေ,သွိုသွိုဝါင်,။ ၃) မဉ်;လွေ,ငါလဲ့ ကာငါ၊ မဉ်;ဆွတ်,ချာလဲ့ ကာချာ ။ “ကာ” ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းငွါယိုနောဝ်, ထွာ “ကရိယာ;” ရဲုင်,တသွိုးမု,ထာ,မာ,။
[ကာ,]
ကာ, = ငေါဝ်းယိုနောဝ်, အောဝ်း “Car” ကရို,ဒါ; အိင်္ဂလိပ်ဝေါဟာရကိုလွဉ်။ တွမ်;အနမ်းပွိုင် တွမ်;အခြုံ အောဝ်;ဒါင်;အရာ; (အပိန်) လောင်းတွော့, ထွိ့ု,ငါင်; နွန်;တွမ်;စက်အာ;တဲင် တောလွေ,သဲင်,အီ ကွုန်;၊ တခြို,၊ လို,ဖုံ;။ ကာ,ပေ; ကာ,တန်။ ကာ,ဒါင်;ကွုန်; ကာ,ဒါင်;လို, ကာ,တောတခြို,။ ဥပမာ; = ခွန်ခမ်းကူနောဝ်, ၀ါးတွမ်;ကာ,တွော့, အထင်;ဖြေ,တခြို,အွိုးဝေင်,တောင်းကီ,။ “ကာ,” ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းငွါယိုနောဝ်, ထွာ “နာမ်;” ။ နာမ်; ကရို,နောဝ်, ထွာ အသက်အောဝ်; အသက်အဲဉ်ထောဝ်း ဝတ္ထု တခြို, ပစ္စေ,ဥစ္စာ;ကားကအောဝ်;ဖုံ; အမဉ်,သွူ။
[ကား]
ကား = အငို,တန်၊ အငို,အာ၊ တန်;ဖို,တန်၊ မဉ်;ဖြေ,နောဝ်, ဖေ;ဗာ;အာရွဉ်၊ အငို,လို့အာ၊ အငို, တန်;ဖို, ထဲ့မဲဉ်;ကွို့,ဒျာ; တစွဲရပ်လဲ့ စာစွဉ်; တကွံ,(နီစွဲ)။ ဥပမာ; = ၁) နာ,ကာ,ယယောက်ပေ;ယိုနောဝ်, ထဲ့မဲဉ်;ကွို့,ဒျာ; အသိန်,တဆီလဲ့ နာ,ကွီစွဉ်; အသိန်,နီဆီနောဝ်, ကားလွဉ်,ငါ;သနယ်ပါ,ယို အွဉ်;ချော့,ယွမ်,ဖေ;ဗဲင်းမွိုင်။ ၂) စူသွို့,ခံ,စဲစ်စဲစ်နောဝ်, ကားငါ;သွူ။ " ၃) တခြို,ဟောဝ် တခြို,စဲစ်နောဝ်, အငို,တန် အငို,ကားငါ;သွူ။ ကား" ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းငွါယိုနောဝ်, ထွာ နာမဝိသေသန၊ အဓိပ္ပါယ်;နောဝ်, မာထူ,အီနာမ်; မာ,ထူ,အီတခြို,ဝတ္ထု မာ,ထူ,အီပစ္စေ,ဥစ္စာ;။ စူသွို့,ကား ကရို,နောဝ်, ထာ,ကားယို အမာ,ထူ,လွေ,အီစူသွို့,နောဝ်,မ, စူသွို့,တဲ့ အထွာလွဉ် စူသွို့,ကားနောဝ်,သွူ။
ကားကားနဲ့, = မာ,ထွူထို, ကိစ္စတစွိုးတမျို, ဖြေ;သျင်,ဖြီ;စီ;ထို, ထာ,မာ,တဗာ;ဗာ;တဲင် လွစ်လ,ထို,အီ ထာ,ကော့,မာ; ကင်,ထို,အီထာ,နောင်;တ။ ကဖြေ;သျင်,ထွူထို, ခွုမ်မာ,ထွူထို, ထာ,မာ,ကိစ္စ အရေ,တစွိုးစွိုးတဲင် ဖေါ်;နယ်ချာ ကခံ;စာ,ဗာ;ဒါ;အကျို,တရာ,။ ဖေါ်;နယ်ချာ ထာ,မာ,မဉ်;။ ဥပမာ; = ဟန်;နေင်;ယို ရာ;သီ;ဥတုတဲ့ဟောဝ်တောဝ်း၊ လွုပ်ထာ,တဲ့ အဆင်;ပြေ;တောဝ်း၊ ဟူငို,လဲ့ကားမွေးထာ, ကားကားနဲ့,ခွေဖြေ,အာသေခါဗွူ နေင်;ဟာ၊ မဉ်;မွေးတောဝ်းနောဝ်, ယိုခါ ခွေအံ;မလဲဉ်းဒဲဉ်။
ကားကအောဝ်; = လို့လို့စါင်စါင်၊ စွုမ်;ဖြာ, စွုမ်;ဗာ; စွုမ်;ဖြုံ;၊ စွုမ်;ဖြာ,/ဗာ;၊ ကားကအောဝ်;လို့စါင်။ အွဉ်;ကဲုင်တောဝ်း/အွဉ်;ကဲုင်တောဝ်း တဖြာ,ဖြာ,/တဗာ;ဗာ;။ ဥပမာ; = ၁) နီဒုံကို လို,ပေ; လို,တန် လို,မူ; လို,ခို ကားကအောဝ်; ဟော်,ဒါ; တဲမ်းဒါ;လွ လိတ်ပအိုဝ်;စွုမ်;ဖြာ,ဖြာ,။ အဓိပ္ပါယ်;နောဝ်, ဒါ;တောဝ်းလိတ်သား အဲဉ်ထောဝ်းတဖြာ,ဖြာ,။ ၂) ခိုဗါင်; မူ;နံ,ကားကအောဝ်; ယောင်,ရေ, လွိုးဗန် ယောင်,ယံလွမွေး။ အဓိပ္ပါယ်;နောဝ်, လွိုးတကဲုင်သား အောဝ်;တောဝ်းတဖြာ,ဖြာ,၊ ယောင်,ရေ,လွ စွုမ်;ဖြာ,ဖြာ,။
[ကား]
ကားမုဲင်, = ငေါဝ်းရီ ကွုန်;တခြို,အငို,၊ ငေါဝ်းရီ ဝတ္ထု ပစ္စေ,၊ တခြို,၊ ကွုန်; တစွိုးတမျို, အတန်;ဖို,၊ ငေါဝ်းရီအငို,၊ ငေါဝ်းရီအဖို,/တန်;ဖို,၊ အငို,။ ဒေ;သ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, "ခွိုင်းမဲုင်"။ ကားမဲုင်,၊ ခွိုင်းမဲုင်,။ ကွုန်း တခြို,တစွိုးတမျို, အဖို,တန်;တကားမဲုင်, အငို,အောဝ်;နဲုင်းမဲုင်, ဖေ;ကသေနောဝ်, ရီဗာ; "ယိုနောဝ်, ကားမဲုင်,၊ နောဝ်, နောဝ်,ခွိုင်းမဲုင်," ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;။ ဥပမာ; = ၁) နာ,ပနားထီးတန်ယို နာ,စာ ကားမဲုင်,ဟောင်း ဖာနင်ဖြား။ ၂) နာ,ပနားထီးတန်ယို နာ,စာ ခွိုင်းမဲုင်,ဟောင်း ဖာနင်ဖြား။ ၃) နာ,စူသွို့,ခံ,ယို အငို,ထဲ့ ကားမဲုင်, (ခွိုင်းမဲုင်,) ဗီ;ဟောင်း မွိုးဖြား။ ၄) နာ,ဖက်,ခေါ်ဒီ;ဗွာယို အယာ;ခဉ်;တစွဲ ကားမဲုင်,ဟောင်း မွိုးနင်။ ၅) နာ,ဖြေ,ဖိုးထီးတန်ယိုတဗာ;နောဝ်, နာ,ဖေ;ဗာ; ကားမဲုင်,ဟောင်းသွ,။
ကားယို = ငေါဝ်းဖေါ်;နယ်ပမာ;ဏ၊ အွဉ်;နယ် ဖေါ်;နယ်အဗာ;ပေါင်, ကအောဝ်;ဒါ;နီစူကို၊ မဲ့ဆ,ငါ၊ ကအောဝ်;ဗော့,ဒါ;နီနမ်းထျ, နမ်းသောင်။ ဖေါ်;နယ် အွဉ်;နယ် နီကထီး ကသေထွူလဲဉ်းဒါ;ပမာ;ဏ အဗာ;ပေါင်,။ ရပ်ရာ;ဒေသ ယထွောင်းထွောင်းနောဝ်, သွုံ, "ခွိုင်းယို"။ ကားယို၊ ခွိုင်းယို။ ဥပမာ; = ပိုခို မွိုးထျ,ယိုခါနောဝ်, ရွဉ်အောဝ်;ကားယိုလွုမ်,၊ ယော့ .. စဲုင်;ရီးငါ ကားယိုငါနော။ (တောင်,သေ ။ ။ အတွင်,နောဝ်,ခါနောဝ်, အမွိုးစူကိုနောဝ်, ရွဉ်အောဝ်;သော့,၊ အပိုခိုတဲ့ အောဝ်းထီ;)
ကားနောဝ်, = ငေါဝ်းဖေါ်;နယ်ပမာ;ဏ၊ အွဉ်;နယ် ဖေါ်;နယ်အဗာ;ပေါင်, ကအောဝ်;ညာ,ဒါ;တွမ်; နီနမ်း။ ငေါဝ်းဖေါ်;နယ် ဝတ္ထု တခြို, လို, တိစ္ဆာန်; ထာ,တစွိုးတမျို,နီကသေထွူလဲဉ်းပမာ;ဏ အဗာ;ပေါင်,၊ ကွယ်;တွော့, ကဒေါ့,နယ် ကဖေါ်;နယ် အခိန်;ကာ;လအတွင်, တခြို, ဝတ္ထု တအောဝ်;တောဝ်းနီနမ်းထျ, တထီ;တောဝ်းတွမ်;မဲ့၊ တအောဝ်;တောဝ်းနီနမ်းသောင်ရင်,ထျ,၊ မဉ်;မွေးတောဝ်းတဲ့ ကထွူထို,လဲဉ်း ကာ;လ တဗာ;ကို။ ဖေါ်;နယ် အွဉ်;နယ် ကသေထွူလဲဉ်းဒါ;ပမာ;ဏ အဗာ;ပေါင်,။ ရပ်ရာ;ဒေ;သ ယထွောင်းထွောင်းနောဝ်, သွုံ, "ခွိုင်းနောဝ်,"။ ခွိုင်းနောဝ်,၊ ကားနောဝ်,။ ဥပမာ; = နီလဲုင်းယာ; လို့လို့စါင်စါင်နောဝ်, အောဝ်;ကားနောဝ်,လွုမ်,၊ နဲုင်းပိုခိုကထီးဒါ; မဟာနီ,အတွိုင်,နောဝ်,သနယ်။ (တောင်,သေ,။ ။ အတွင်,နောဝ်,ခါနောဝ်, တမွိုးပိုနောဝ်, အောဝ်;တောဝ်းဒွုမ် လဲုင်းထျ,။ အောဝ်;ဒျာ;လဲုင်ထွောင်း။ နောဝ်ထွူတကာ;တောဝ်း ဒေါ့နယ်ချာဒျာ; ကိစ္စကထွူထို, အခိန်;ကာ;လ တဗာ;ကို)
ကားတဲင် = ကားကအောဝ်း လို့လို့စါင်စါင်။ ဒေါ့,ရွမ်,လို့ ကိစ္စ အကျောင်,ခရာ; အဖြာ,/အဗာ;ပေါင်, ကားကအောဝ်;။ အွဉ်;ကဲုင်တောဝ်းတစိ,စိ,၊ အောဝ်;ကဲုင်တောဝ်းတဗာ;ဗာ;၊ ခွိုင်းကားတဲင်၊ ကားတဲင်။ လို့စါင် ကဒေါက်,ကဒဲက်,။ ဒေါ့,ရွမ်, ဒေါ့,ချုပ်လို့ ကမာ, ကလွေ, ကအံ;ကအွ, ကသေကဒါ; ကဒေါ့, ကနာ; ကဟွိုန် ကစဒါ; နမ်းသ,ကရဲုင်,တသွိုးဒါ;သမျ တွမ်း ဝတ္ထု တခြို,မျို,ပေါင်, ကားကအောဝ်းလို့လို့စါင်စါင်။ ဥပမာ; = ၁) ကားတဲင် နာ,ကသေငါ,ဒါ; နာ,သွ,ဟောဝ်ဖုံ;နောဝ်, အောဝ်;ကားမဲုင်,ဖြာ,ဟောင်း နာ,တွက်လို့လို့စံ,မွိုင်။ ၂) ကားတဲင်ခွေကသေ ကားတဲင်ခွေကဒါ; ခွေအီ;ဒေါ့, ခွေအီ;ခြဲုင်းနယ်လို့လို့နာ,။ ၃) ကမ္ဘာ;ဟံ;လောင်းယို ကားတဲင် နာ,ကတွို;ဗာ;ဖို ခမ်;/နိုင်;ငံ;ပေါင်,နောဝ်, ဒေါ့,နယ်ခွေမွိုင်။ ၄) ကားတဲင်ခွေတခြို,ကအောဝ်းသမျ ခွေအီ;ဖေ;လို့ ခွေပိုခို ပိုမူ;ဖုံ;။
ကားတခြို,၊ ကားကွုန်; = ဖြေ,စာ,ကူ,ကား ကွုန်;တခြို,အစွိုးစွိုး အမျို,မျို,။ ဖြေ,ကွုန်;တခြို,တစွိုးတမျို,ထွူတွော့, ဖေ;ကလ,အမဲစ်၊ ဖေ;ကလ,လွိုထဲင်း အငို,ရင်,နောဝ်, စာချာ,။ ဖြေ,တခြို,တထွောင်းထွူတွော့, လွေ,စာချာတထွောင်းခေါ်။ စာထွူဖြေ, ဖြေ,ထွူစာ။ ဖြေ,နွေ;ဒီ;ဝေင်,ပင်လောင်,ကိုတွော့, လွေ,စာတောဝေင်,သီ;သဲင်;ကို။ မာ,ထာ,မာ,လွူးနမ်း ကမ်းသက်။ ကားကွုန်;၊ ကားတခြို,၊ ဖြေ,စာ ကူ,ကားကွုန်;တခြို,၊ ကားဖိုး၊ ကားပနား၊ ကားဗွူ၊ ကားဖက်ခေါ်။ (ကရိယား)
[ကာ;]
ကာ; = မဲ့ငါအခေါဝ်ဖဲ့,လသွုတ်,အရပ်။ ဖြောင်းဆ့,လဖဲ့,။ (နာမ်;)
ကာ; = အောဝ်;တဖဲ့,တွော့, ဖျတ်လွေ,ခဲ့,တဖဲ့,။ နွို့ဖျတ်ထမ်လွေ, တဖဲ့,ခေါ်။ အောဝ်;ခြောင်တဖဲ့,တွော့, လွေ,ထို,အွိုးခဲ့,တဖဲ့,။ ဖေ;ကဖျော်လွေ,ခဲ့,တဖဲ့,တဲင် လွေ,ဒါင်; လွေ,သော့,ထမ်နေး ခါင်;လမ်းဒေ;သတဗာ;ကို။ ဥပမာ; = ၁) ကာ;ထီခြောင်။ ၂) အောဝ်းထီခြောင်ဆ့,ဖဲ့,တွို့,တွော့, ကာ;လွေ,ထီခြောင်ဆ့,ကွဉ်;ဖဲ့,။ ၃) ကာ;တခြာတန်။ ၄) ကာ;ခမ်း ကာ;ထီ။ ၅) ကာ;ထီပင်;လယ်;သမုဒ္ဒရာ;။ (ကရိယာ;)
ကာ; = ဖေ;ကယမ်းဗာ;မွုန်းတောဝ်းနောဝ်, ကာ;ပိုန်းလွေ,နေး။ ဖေ;ကယမ်းဗာ;မွုန်းတောဝ်း ထာ,စွိုးတမျို,နောဝ်, ဒဲင်ထို ဒဲင်စ,ခါင်;ကာတွော့, ယမ်းပိုန်းထို,။ ကာ;လွေ,ဆ,ကီဖဲ့,။ ဥပမာ; = တွမ်;ယမ်းမွုန်း နွေ;ဒီ;ကအောဝ်;လိုထာ, တစန်,လောင်းသူ,နော ပိုခို.. မဲ့့,ထွားကာ;လွေ,ဟောဝ်ဟောဝ်နော။ (ကရိယာ;)
ကာ;ဆွဉ်; = ဆွဉ်;ကဒေါ့,ထန်;ဒါ; ကာ;လောင်း။ ဥပမာ; = ၁) လို,ဖြားစခါ ကာ;ဆွဉ်;ဆွာ,။ ၂) ရသေ့,ဖြားနောဝ်, ကာ;ဆွဉ်;ဆွာ,။ လို,မူ;နောဝ်, ကာ;ဆွဉ်;ဒေါ့,ထန်;ဆွာ,တောဝ်း၊ လို,ခိုယဖြာ,ဖြာ,နောဝ်, ကာ;ဆွဉ်;ဒေါ့,ထန်;ဆွာ,။
[ကိ]
ကိစ္စ = မာ,ခရာ; ထာ,မာ,၊ အကျောင်,ခရာ;၊ ထာ,မာ,တစွိုးတမျို,။ ဥပမာ; = ၁) သွ,လွဉ်ယိုကိုနောဝ်, ကိစ္စအောဝ်;နဲ့။ ၂) ကိစ္စတစွိုးစွိုးမဉ်;အောဝ်;တဲ့ မဲ့,သွုပ်လွဉ်ဖုန်း ခွေထျ,နောသွ,။
[ကီ]
ကီ = အောဝ်;ထိုကယ်,ထာ, တစွိုးတမျို,၊ ဆ,ကီဖဲ့,၊ အဖဲ့,ကီ၊ အောဝ်;ထာ,တစွိုးတမျို,ဆ,ကီ၊ ထာ,ထိုလောင်း။ ကီတွမ်;လ။ ဥပမာ; = ၁) လို,နောဝ်,ဗေင်;လမ်းကီ ဖိုးပနားဖုံ;နောဝ်, ဗေင်;လမ်းလ။ ၂) မို့,အေ;ဆားဖုံ;နောဝ်, အောဝ်;ယွိုင်; အောဝ်;ဝဲုင်းထာ, ကောင်တန်လွယ်မော်, ဆ,ကီ။ ၃) ကောင်နာ အွိုးကီသူ,နောဝ်, ပအိုဝ်;ခမ်းသားဖုံး တယ်;သေ,ခါ, စေ;တီ;ဗွာဖုံ;အောဝ်;။ ဗွေ;ရဟန်,သံဃာ;ဖုံ;နောဝ်, အုံဖဲ့,ကီ၊ တကာ;မူ; တကာ;ခို ဖုံ;နောဝ်, အုံဖဲ့လ။ ကောင်;ကင်;လောင်းကီသူ, မို့,အေ;ဖုံ; အောဝ်;ကျောင်;ဝဲုင်းချာငါ။
ကီ = အကျိုှ,တွမ်;အကျောင်,ကလွိုဆန်ဒါ;လို့ဝါင်, တစွိုးစွိုး တမျို,မျို,ခါ ထူ;သုံ,လွေ, "ကီ" ကရို,ဒါ; ဝေါဟာရယို နေနေ။ ဥပမာ; = ၁) ကွပ်တဖူ, တဟောဝ်တောဝ်းတဲင် ထွုမ်းဗာ;ကီ ကာ,လဲ့ သ,တပျော်;လ,တောဝ်း။ ၂) ကွပ်ပညာ;တအဲဉ်ထောဝ်းနမ်းလောင်းတဲင် ထွာဗာ;ကီလို,တဲ့ ထွာဗာ;ဒျာ; ၀ါင်,သွဉ်းသယ်;။ ၃) အံ;ဗာ;ကီဝါင်,ဒဲဉ်တတာ;လဲ့ ခံ;ဗာ;ဒျာ; ၀ါင်,ငေါဝ်းခွန်းအမျို,မျို,။ ၄) လမ်းထျ,လမ်းသောင်နောဝ်, လို,ပေ;ရောင်ခေ့, ရောင်နာ,ငါ;ထာ,တဲင် ဗေင်;ဗာ;ကီထာ,တဲ့ မဲ့တဗေင်;လ,တောဝ်း။ ၅) ထွာကီစွဉ်; ပအိုဝ်းလို,တန်တဖြာ,လဲ့ ပအိုဝ်;ခမ်းသားအတာ; မဉ်;တမာ,ဖေ;တောဝ်း တမဲုင်,မဲုင်,နောဝ်, ထွာပအိုဝ်;လို,တန်လဲ့ အခရာ;တမဲုင်,အောဝ်;။
[ကီး]
ကီးရစ်, = ထာ,သားအခါင်;အောဝ်း ၆ ပါင်မျို,၊ အဒေ့,ဖား အဒေ့,တန်၊ အနမ်းတဗာ;လွုမ်း တွမ်;အဒေ့,ရောင်; သွမ်;ချို၊ ကဲုင်းအုံအောဝ်; ကဲုင်းအုံခို;ဒါ;မီ,ခြာဖုံ; သေင်;မွူးလောင်းဖုံ;၊ အံ;သေင်;စော့, သေင်;လာ;ဖုံ; မီ,ဆားဖုံ;။
ကီးပုဲင်; = ထာ,သား အခါင်;အောဝ်; ၆ ပါင်မျို,၊ အုံအောဝ်; အုံခို;ဒျာ;ဟံ;ကို အဖူ,ကို၊ အဒေ့,အောဝ်းငါင်းလောင်း၊ အံ;မီ,ဖုံ; ထာ,စော့, ထာ,လာ;ဖုံ; ထာ,ရွီးဖုံ;၊ ထာ,ခေ့,ခို;နောဝ်, ထန်;အုံအဖူ,ငွါတဲင် ဖြေင်,ထာ, မာ,အငေါဝ်း။
ကီးပုံး = ထာ,သား အခါင်; ၆ ပါင် အဒေ့,အောဝ်း ငါင်းလောင်း။ အနမ်းပုံ;စံ;ဗွုန်ပီ ကီးပဲုင်;တဲ့ ပေ;ကယ်,ထဲင်းကီးပဲုင်;၊ အုံအောဝ်; အုံခို;ဒျာ;ဟံ;ကိုဖုံ;၊ ကီးပဲုင်;အပေ;စား ။
ကီးရန်, = ထာ,သားပေ; ကစုတ်,အွ,ဒါ;သွီ;မျို,၊ ကဲုင်းအောဝ်;ပယ် အောဝ်;ကပ်,ဒါ; ဖိုး ပနား သေ ထွီး ကစဒါ; တိရိစ္ဆာန်;ဖုံ; အဟို့လောင်း ဆွဉ်;ခြာဖုံ;၊ အိင်္ဂလိပ်ဘာ;သာ;နောဝ်, ဟဲ့,ရို, Tick ။
[ကီ;]
ကီ; = (ကရိယာ;) မာ,သင်;သန်အငေါဝ်း ၊ ကီ;အငေါဝ်း ၊ ထွီ; ထော့, သေ ကီ;အငေါဝ်း ၊ လို,ကီ;အငေါဝ်း ကီ;ကီ;ကာ;ကာ;။
ကီ; = (နာမ်;) ခါင်;လေင်းတူ;မာ,ကီ ငါင်းဒေင်မာ,လရပ်၊ ကီ;ဗောင်။ ဥပမာ; - ပါ,ယိုတဖြာ, အလွိုးရ အုံထွိုင်;အုံလင်,အာထာ,ဗာ;နဲ အကီ;တန်မွေးစွဉ်; ကနော ။
ကီ;လေင်း = ခါင်;လေင်းတူ;၊ ကီ;တွမ်; ခါင်;လောင်,ကသွုပ်လို့ဝါင်,ရပ် ။
ကီ;လေင်းတူ; = ဆွုတ်,တူ;ကအောဝ်;ဒါ;ကီ;တွမ်;ခါင်;လောင်,အခါ;လယ်;ကို ၊ ဒေ;သယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, ခါင်;လေင်းတူ;၊ ယရပ်ရပ်နောဝ်,ဟဲ့, ကီ;လေင်းတူ;။
ကီ;ဆွဉ်; = ဆွဉ်;ကဒေါ့,ထန်;ဒါ;ကီ;လောင်း ၊ ဆွဉ်;ကအောဝ်;ဒါ;ကီ;လောင်း၊ လို,ခိုကဉ်းအာအာနောဝ်,ကီ;ဆွဉ်;အောဝ်;၊ လို,မူ;ကဉ်းအာအာနောဝ်,ကီ;ဆွဉ်;အဲဉ်ထောဝ်း ။
ကီ;ကယ်; = ထာ,လွိုက်တန်၊ ထာ,ရွေ,တန် ၊ တခြို,အမျို,မဲုင်တရို,တောဝ်း အဟောဝ်စားမ, အယံစားမ,မဉ်လ,၊ တခြို,ယံ အငို,တန်မ, နေးထူ; ၊ အအံ;အအွ,မျို,တဲ့နောဝ်, အွီ;မ, ယံမ,အံ;အွ, ။ ဒေ;သယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့ "ခရယ်;တန်" ။ ဥပမာ; - လို,ကီ;ကယ်; လို,ခရယ်;တန် နောဝ်, ဖေ;တခြိုှ,အမျို,မဲုင်တဲ့ တကျိုက်ကြိွု့,တောဝ်း ။
ကီ;ကုက် = ထာ,သား အခါင်;အောဝ်;သူပါင် အနမ်းတဗားလွုမ်းအရောင်;ဖြေင်း၊ ကဲုင်းအုံခို;ဒါ;ဖိုးပနား ခွဉ်;တန် (အေ;) ပွုမ်းကိုဖုံ;၊ အံ;ဒျာ;ဖိုးပနား ခွဉ်;တန် (အေ;)၊ အုံခို;ဒျားဟံ;ကို အဖူ,ကိုဖုံ;၊ အလုန်,ဒါ;ဟံ; ပဉ်လုင်,လုင်,။ ကီ;ကုက်ယို အမျို,ပေါင်,အောဝ်;အာတန်။ အနမ်းပေ;မျို,အောဝ်; အနမ်းတန်မျို,အောဝ်;။ ယမျို,မျို,နောဝ်, အုံခို;ဒျာ; ထာ,စော့,ထာ,လာ;သေင် ဟံ;သေင်ကိုဖုံ;လဲ့အောဝ်;။ အိင်္ဂလိပ်ဘာ;သာ;နောဝ်, ဟဲ့, Dung Beetle ။
ကီ;ကုက်လုင်, = ကီ;ကုက်မွူးကလုင်,ဒါ; အလုင်,ဖုံ;ပဉ်လုင်,လုင်,။ ကီ;ကုက်လုင်,ယို အောဝ်;လဲုင်မျို, လဲုင်စား၊ အလုင်,ဒျာ;အဆာ;လဲ့အောဝ်;၊ အလုင်,ဒျာ;အပေ;လဲ့အောဝ်;။ ကလုင်,ဒါ;ပေ;နောဝ်, အမွူးအွဉ်;ပလို့ယော့သော့,ဒျာ;အဖူ,ဟံ;ကို၊ အလုင်,တလုင်,ကိုနောဝ်, အပေ;အောဝ်;တဗာ;။ ကီ;ကုက်လုင်,ယို အိင်္ဂလိပ်ဘာ;သာ;နောဝ်, ဟဲ့, Dung ball ။
ကု, = လွုမ်,လာ,။ မာ,ဟောဝ်ချာ ။ ဥပမာ; - ကု,ဟောဝ်ချာ လို,ဆော့လို,ဆာ ။ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, ကု,၊ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, ကု,ယာ၊ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့,လွုမ်,လာ, ကစဒါ; ဟဲ့ဒျာ;လဲုင်မျို, ရို,ဒျာ;လဲုင်စွိုး နဲုင်းနောဝ်,။ ကု, ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယိုနောဝ်, အောဝ်;မန်းငေါဝ်းကိုလွဉ်။
ကူ = အမော့ ၊ အနား ၊ အသောင်၊ အကူ ၊ အသွုတ်,ကို၊ ဒေ;သအသွုပ်ကို ၊ အစပ်ကို ၊ ကခွဲ မော့, တန,ဒါ;လို့ဝါင်,ရပ်။ ဥပမား - ဒေ;သ ဟံ;နယ်; တထွောင်း တွမ်;တထွောင်းကသွုပ်ဒါ;လို့ဝါင်,အရပ်နောဝ်, ဟဲ့, ခမ်းကူ ။ တခမ်းတွမ်;တခမ်း ကခွဲတန, ကမော့,ဒါ;လို့ဝါင်,အရပ်နောဝ်,ဟဲ့, ခမ်းကူ။ သွို့,ရီ;အမော့အနားနောဝ်, ဟဲ့, သွို့,ကူ၊ လဲုင်းယာ; ခြံယာ;အမော့အနားနောဝ်, ဟဲ့, လဲုင်းကူ ခြံကူ။
ကူ, = အောဝ်;တထွောင်းတွော့,ကူ,စပ်,လွေ,တောတော တထွောင်းခေါ်။ သွုပ်စပ်,တငါငါ ။ သွုပ်စပ်,ငါငါလွေ,။ ဗွို့,လွေ,တောတော အလင်။ အောဝ်;တဖြာ,/တဗာ;လောင်းတွော့, ကူ,စပ်လွေ,ထဲင်း အလင်တဖြာ,/တဗာ; ။ ဥပမာ; - ကကူ,စပ်,ထဲင်းထဲင်းဒါ; ရော;ဂါ;မျို,ဖုံ;ယို ဖေ;ကထို,မားထို, မဉ်;တလွုမ်,လာ,မွိုင်မွိုင်တောဝ်းနောဝ်, အကူ,တငါငါလွေ,တောတော အလင်ကွေး။
ကူ, = အောဝ်;တဗာ;တွော့, ဖေ;ကထွာနီ သွံ လစ်,ဗာ;နောဝ်, ထေထန်; မာ,ထန်;ထဲင်းထဲင်း ။ ဥပမာ; = ကူ,ထန်;လိတ်၊ ကူ,လိတ်၊ ကူ,ဓာတ်ပွုံ;၊ တဲမ်းကူ,လိတ်။
ကူ; = လို,ဗေင်;ဒါင်;အီတာ; ထာ,တွိုးအခါင်;အောဝ်;လစ်,ပါင်စား၊ လို,ကဗေင်;ဒါင်;အီဒါ; ခါင်;လမ်းဗေင်;အခါင်;လစ်,ပါင်မျို,။ ကရိယာ;တခြို,လို,ဗေင်;ဒါင်;အီတာ;။ ဥပမာ; - ဗွေ;ဆရာ;တော်; အောဝ်;ကိန်,တလွာ,ထာ, ကူ;လောင်း ။
ကူ;လီ; = လို,ကခံ;ဗာ;၀ါင်,ထွဉ်;အံ;၊ သွဉ်;သယ်;မျို,၊ လို,ကမာ,ဖေ;ဒါ;၀ါင်,ထာ,မာ,နီ,လွော်နီ,နန်း။ ဥပမာ; - ကျို,စာ,သွဉ်ကဲုင်းကဲုင်းလိတ်နောပိုခို ပိုမူ;ဖုံ;၊ မဉ်;ဒါ;တောဝ်းလိတ် ပညာ;မဉ်;ဆေ့,ခြောနောဝ်, မဉ်းတန်လွဉ်တနီသူ, မဲ့,ထွာဗာ; ၀ါင်,ကူ;လီ;။
ကူ;ကာ; = တိရိစ္ဆာန်;တခြာ ၊ ယို့ခွို,နွယ်;တမျို,၊ အမေးဆွာ,၊ အမဲ့တနွာ;တဝွန်,၊ ကဲုင်းအုံခို;ဒါ;သေင်;မွုးလောင်း၊ အံ;ဒျာ;သေင်;ရာ;၀ါ;ရာ; သေင်;စော့,၀ါ;စော့,ဖုံ;၊
[ကေ့,]
ကေ့, = စွဉ်,ခွဉ်;တန်ထွူ (အေ;ထာ,ထွူ) တွမ်;၀ါ;ခေါဝ် သေင်;ခေါဝ်တွော့,ခြွစ်,စါင် ဒွုတ်,ကြောင်းထို, ခွဉ်;တန်ကအောဝ်;ဗွို့,ကဲုင်ခါဒါ; နျာ;လောင်း။ စွဉ်,ခွဉ်;တန်ထွူ (အေ;ထာ,ထွူ) တွမ်;ခွဉ်းကွို့, သေင်;ခေါဝ် ၀ါ;ခေါဝ်ဖုံ; ကခြွစ်,ကြောင်း ဒွုတ်,စါင်ထို,ဒါ; ခွဉ်;တန် (အေ;) ကအောဝ်;ပယ် အောဝ်;ဗွို့,ကဲုင်ခါ,ဒါ;နျာ;လောင်းနောဝ်, ဟဲ့,ကေ့,နျာ; နဲုင်းနောဝ်,သွူ။ ရပ်ရာ;ဒေ;သ ယထွောင်းထွောင်း ဗ,တွို;ဟန်;နီ,ကာ;လ စွဉ်,ခွဉ်;တန်မဉ်;ထွူ ကမာ,ဒါ;ကြောင်းစါင်ရေ,နောဝ်, အောဝ်;ထူ;သုံ,နေကဒျာ; ၀ါ;ကွို့,၀ါ;ခေါဝ် သေင်;ကွို့,သေင်;ခေါဝ် ၀ါ;သာဖုံ;၊ တသုံ,တောဝ်းတွမ်;ထီ တဒွုတ်,ကြောင်းအီတောဝ်းတွမ်;စေးတရေ;အိန်;၊ အိင်္ဂလိပ်ဘာ;သာ;နောဝ်, ဟဲ့, Toilet paper ။
ကေ့,နျာ; = စွဉ်,ခွဉ်;တန်ထွူ (အေ;ထာ,ထွူ) တွမ်;ခွဉ်းကွို့, ၀ါ;ခေါဝ်တွော့, ကခြွစ်,စါင် ဒွုတ်,ကြောင်းထို,ဒါ; ခွဉ်;တန် အေ;စျ, ကအောဝ်;ပယ် ကအောဝ်;ဗွို့,ကဲုင်ခါ,ဒါ;နျာ;ငွါလောင်း။ ဥပမာ; - အေ;ထာ,မဉ်;ထွူလဲ့ ကေ့,ကြောင်းကြောင်းချာနျာ;နော ပိုခို၊
[ကေ]
ကေ = အနမ်းတန် ထာ,သားရွိုင်, ကအုံအောဝ်; အုံကွူ; လွေ,သဲင်,ချာငါဒျာ;တခြာကိုမျို,၊ အနမ်းလောင်းနောဝ်, ဖြေင်း တနျာ;အွူ; တသီး ကြို; ကစဒါ; အရောင်;ဖုံ; အောဝ်;ရော်,၀ါင်, ပဉ်ရဲဉ်;ရဲဉ်; ပဉ်ယောင်,ယောင်,တဲင် အသက်မွန်အုံထွိုင်;နွောင်,ရေ,တာ; လယ်;လော် ဆွမ်,အံ;ဒျာ; အသက်သားတိရိစ္ဆာန်;အလင်ယာ;။ သဘာဝအလ အနမ်းအသ, ကကျမ်,ထမ်, ရွိုင်,စွိုင်,ဒါ;တိရိစ္ဆာန်;မျို,။ ကေ ကရို,ဒါ; တိရိစ္ဆာန်;ယို အောဝ်;ပါ၀ါင်;သော့, ညောဝ်;ခွို,နွယ်;မျို,ကို။ ထွာ ညောဝ်;အတန်မျို,။ အိင်္ဂလိပ်ဘာ;သာ;နောဝ်, ဟဲ့, tiger ။ မွေးတောဝ်းတဲ့ big cat ။
ကေသေင်; = ကေ ကထင်;ဒါ;သေင်;လောင်းမျို,၊ ထင်;သေင်;ကျင်;၊ ကဲုင်းအုံအောဝ်;ဒါ;သေင်;မွူးလောင်း။ အနမ်းတဗာ;လွုမ်းလောင်း အရောင်;ဖြေင်းအောဝ်;လွေ,ပဉ်ကွက်,ကွက်,။ အနမ်းဗာ;လွုမ်းအဆွဉ်;ရောင်;တလဲုင်,၊ ကေသေင်;ယို ထွာကေအနမ်းပေ;မျို,၊ အောဝ်;သော့,ညောဝ်;ခွို,နွယ်;မျို,ကိုနေနေ။
ကေဖုဲင်, = အငါင်းဒေင်ပေ;အဲဉ်; အခါင်;ကဆွာ,ဒါ; ကေအနမ်းပေ;စားတမျို,၊ အလွင်းထာ,မွိုင် ကဲုင်;အုံအောဝ်;လွေ,သဲင်,ချာငါဒါ; ထာ,ပြင်;လောင်း၊ လယ်;လော်အံ;အွ,ဒျာ; အသက်သားတိရိစ္ဆာန်;အလင်ယာ;။ အနမ်းတဗာ;လွုမ်း အရောင်;တလဲုင်,၊ အရောင်;ဖြေင်;အောဝ်;လွေ,ပဉ်ကွက်,ကွက်,။ ကေဖဲုင်,ယို ထွာကေအမျို,ပေ;စား အောဝ်;သော့, ညောဝ်;ခွို,နွယ်;ကိုနေနေ။
ကေဖြေင်,ထာ, = ကေခြောဝ်အငေါဝ်း၊ ကေမာ,အငေါဝ်း၊ ကေခြောဝ်သင်;သန်အငေါဝ်း။
ကေကဲုင် = ကေရွိုင်, ကေရဲုင်း ကေတငမ်းတောဝ်းလို,။ ကေကဖေ;ဒါ;လို,အသက်အန္တရာယ်;။ ပွိုင်းလဲင်;ပွိုင်းရင်း သေင်;၀ါ; တနွိုင် တခြာ ကအောဝ်;လွိုင်;ကွိုန်, ကအောဝ်;ဒွိုန်နေကတွင်,နောဝ်, ကေဖုံ; ထမ်ဖုံ;လွိုင်;အာတဲင် ကေယဗာ;ဗာ;နောဝ်, ထာ,ငမ်းအဲဉ်ထောဝ်း၊ ငမ်းတောဝ်းလို,တဲင် ထွုမ်;လယ်;လော်အံ;အဆာ;နောဝ်, နွို့အဲင်းစွဉ်;ဖိုးပနား ဒုံဆောင်းကို၊ ကေနောဝ်,စားနောဝ်, ဟဲ့, ကေကဲုင် နဲုင်းနောဝ်,။
[ကေ,]
ကေ,ဇူ, = လို,တဖြာ,/တစွိုးတခွို,/တစွို,/တနွယ်;အလောင်း အလင်တဖြာ,/တစွို,/တနွယ်; ကမာ,ဖေ;ဒါ; အကျို,တရာ,။ ဥပမာ; - နီပအိုဝ်;လိတ်လဲုင်, ကအောဝ်;တဉ်;ခွေါင်ဗတွို;နဲုင်းဟန်;နီ,ယို ကွပ်စွဉ်;နီပအိုဝ်;ရဟန်,သင်္ဃာ;သီး ကေ,ဇူ,သနယ်။
ကေ,ဇူ,တင်; = ဖေါ်;နယ် သ,ကိုထာ,ဟွိုန်ဟောဝ် ထာသ,ရေ,မု,၊ အွဉ်;နယ် သ,ကို ထာ,အံ;ဖြာ;ထူ;ဂုဏ်;မု,။ ဥပမာ; - (၁) နီပအိုဝ်;လိတ်လဲုင် အောဝ်;ထင်;သျာ,လွဉ်နဲုင်းဟန်သနီ, နီပအိုဝ်;မူ;ခို ဖြားဆားဖုံ; ကဒါ;လွလိတ်ပအိုဝ်; နဲုင်းဟန်;သနီ,ယိုနောဝ်, ကွပ်စွဉ်;နီပအိုဝ်;ရဟန်,သင်္ဃာ;စွို,သီး ကျို,စာ, သွဉ်သင် ဖြေ့,လီဖေ;နောဝ်,မ, ကေ,ဇူ,တင်;ငါ; နီပအိုဝ်;ရဟန်,သင်္ဃာ;စွို,သွူ။ ဥပမာ; - (၂) ကွပ်စွဉ်;ဝွေ,သီးကူ;ညီ;ထောက်ထံ,လွဉ်,မ, ခွေသွဉ်းထင်;နွောင်,ဗာ;တက္ကသိုလ်;ကျောင်,နဲုင်းသနီ,ယိုတဲင် ကေ,ဇူ,တင်;ငါ;မွိုးဖာနီဖြာ,သွူ။
[ကေး]
တကေး = သ,ထာ,နာ;လို;တောဝ်းဝါင်,အလင်။ ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ဖြာ, ထာ,အောင်;မျင်; ကထင်;ထို ကခြွေခြားလွိုင်;ကွုန်,ဒါ;အလောင်းယို သ,ကိုနာ;လို;တောဝ်း၊ သ,မဉ်ထီ;မဉ်ထွားတောဝ်း၊ မဉ်လ,တောဝ်း ကစဒါ; သ,ဓာတ်မျို,ဖုံ;။ ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ဖြာ,အလောင်း ကအောဝ်;ဒါ;၊ ကပဲင်;ဆဲင်;ဒါ;၊ ကမာ,ဒါ; ကစဒါ; တခြို,၊ ထာ,မာ,၊ ရဲုင်,တသွိုးမု,ဖုံ;အလောင်း သ,ထာ,မဉ်လ,နဲုင်းနဲုင်း၊ မဉ်ပဲင်;ဆဲင်;နဲုင်းနဲုင်း၊ မဉ်ခွုမ်မာ, ရဲုင်,တသွိုးနဲုင်းနဲုင်း။ ဥပမား = ယိုသွ, သ,တကေးလွဉ်,ပဲုင်;မွော့ ပါ,တခြို,ဥစ္စာ;ရွဉ်ခံ,ဖုံ;သူ,၊ နီကျို,စာ, ခွုမ်မာ,ယံယံနဲုင်းနဲုင်းလဲ့ မဲ့,ခြွေခြာ;လွဉ်ဒျာ;နေနေ မတောဝ်။
[ကေ;]
ကေ; = ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ဖြာ,အလောင်း ကလို;ဖေ;ချာ ကလို;စပ်ချာ ကလို;ဖြော်ချာ ကလို;တဲဉ်,ချာ ကလို;မာ,ဖေ;ချာဒါ; တခြို, ရွဉ်ခံ, ဥစ္စာ; ထာ,မာ, ကစဒါ; နီးဖုံ; ခန်ဖုံ; ဖြော်ချာဗွေ စပ်ချာလွုမ်း တဉ်,ချာလို့ ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;။ ဖေ;ချာ စပ်ချာ တဲဉ်,ချာ ဖြော်ချာထဲင်းခရာ;လို;ဒွုမ်။ ဗွေချာ။ ကေ;ချာ။ တတွာချာ။ ဗိုန်ပီချာအလီ,။ စွုမ်;စီ;ချာ။ ဥပမာ; = ၁) ယိုသွ, ခွေကထူ;လဒါ; နာ,ရွဉ် လာကရီးနောဝ်, ခွေဖေချာ ကေ;လဲဉ်းကွေးနော။ ၂) ယိုမောင်;ဖာ ခွန်ပျာ,သီးကလို;ဖေ;ချာဒါ; နီဗေဟံ;နီလင်နောဝ်, အဖြော် ကေ;ချာလဲဉ်းမဟာနီ,။
ကေ; = သေစဲင်း၊ ဒါ;စဲင်း၊ လဲပ်လဲ့ဒါ;လျင်;မွေး။ သေနာ;စဲင်း တောင်,စဲင်းမွေး။ ဒါ;မွေး သေမွေး။ ဥပမာ; = နီပိုမူ;ပေ; နင်;စုံစီ;နောဝ်, ဉာဏ်;ဟောဝ်မွေး၊ ဆရာ;ကသွဉ်နယ် ပျ,နယ်ဒါ; လိတ်သွဉ်ခန်,တာ;ဖုံ;နောဝ်, ဒါ; ကေ; လို့လွဉ်,စွဉ်;ဒျာ; တလဲင်;ချင်,။
ကေ;ညို; = ရို;သေ;၊ ယွုမ်းအံ;ကို,ကွယ်;၊ ရို;သေ;ကန္တော့,။ ယွုမ်းအံ;ခံ;နောမ်,။ ချော့,ဖွို;မာ;နတွော့,တွမ်;သွုန်;သ,စင်စင်ဗွာဗွာတဲင် ရို;သေ;ခံ;နောမ်,။
[ကဲ့,]
ကဲ့, = တွမ်;န, တွမ်;စန် တွမ်;ကိရိယာ;တခြို,အနာတကောင်;ကောင်;မျို, တွမ်;အသိုထင်ထင်မျို,တွော့, သွို့,ထဲ့ မာ,ထဲ့ထို, နီကွို့, မွေးတောဝ်းလဲ့ ပဉ်ကွို့,ကွို့,။ "ကဲ့," ကရို,ဒါ; ငေါဝ်းဖြုံ;ယို အဓိပ္ပါယ်;လ, မာ,ထဲ့ သွို့,ထဲ့ ထို,နီကွို့, နဲုင်းနောဝ်,။ ကွယ်;တွော့, မာ,ထဲ့ သွို့,ထဲ့ ဗက်,ထဲ့ထို, တခြို,ဝတ္တုစွုမ်;မျို,မျို,နောဝ်, ထူ;သွုံ,လွေ,အီ "ကဲ့," ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းဖြုံ;ယို တလ,တောဝ်းနေနေသွူ။ ကဉ်းအာအာနောဝ်,ထူ;သွုံ,လွေ,အီဒျာ; တွမ်;န, တွမ်;စန် မွေးတောဝ်းလဲ့ တွမ်;ထာ,အနာတကောင်; အသိုထင်ထင်တွော့, မာ,ထဲ့ သွို့,တပွတ်,ထို, တဖြွီ,ဖုံ; ကိရိယာ;ဝတ္ထုဖြီဖြီ ပေ;ပေ;မျို,ဖုံ;လွုမ်,။ တွမ်;စန်တွော့, အွဉ်;ဝွို့ထွူ ထွို့,ငါင်; သွို့,ထဲ့ ရဲ့တပွတ်,တွော့, မဉ်;ထဲ့ထို,ထွူတလဲင်;ချင်;လဲ့ ဟဲ့, ကဲ့,ထဲ့ နီကွို့, နဲုင်းနောဝ်,သွူ။ တခြို,ဝတ္ထုတန်တန်မျို,ယို တွမ်;အာ;ရဲင်,တဲင် မဉ်းဗက်,ဗာ; နီသွံလစ်,လဲင်;မ, မဉ်;ထဲ့ထို, နီကွို့,နောဝ်, တဟဲ့,တောဝ်း ကဲ့,ထဲ့ သွူ။ ဥပမာ; = တခေါ့,ရာ;အောဝ်;တလဲင်;လင်,အပါင်လောင်း ပဉ်ဖူ;ဖူ;သူ, တွမ်;စန် (ကိရိယာ;ဝတ္ထု အနာတကောင်;၊ ရဲ့အီဗွူ) တွော့, အုံအောဝ်;ဟံ;လောင်း မဉ်;အွဉ်;ဝွို့ထင်;အမောင်, အပါင်တဲင် မဉ်းငါင်;ထဲ့လင်,နောဝ်, ဟဲ့, ကဲ့, လင်, နဲုင်းနောဝ်,။ ထဲင်းယင်းတမျို,နောဝ်, ငလာ; (ထထီ;လာ;) ယို အောဝ်;ထိုအမွူးလောင်းတဲင် တွမ်;န,လျော်,သိုထင်ထင် တွမ်;စန်သိုကျမ်,ကျမ်,တဲင် အွဉ်;ဝွို့အလာ;ထျ,တွော့, မဉ်;သွို့,ထဲ့ ကဲ့,ထဲ့လင်,နောဝ်, ဟဲ့, ကဲ့,ထဲ့ နဲုင်းနောဝ်,နေနေ။
ကဲ့,ထဲ့ = တွမ်;န,သို တွမ်;စန်သို မွေးတောဝ်းလဲ့ တွမ်;ကိရိယာ;ဝတ္ထုအသိုထင်မျို,တဲင် သွို့,ထဲ့၊ မာ,ထဲ့။ သွို့,တပွတ်,၊ မာ,တပွတ်,ထို, နီကွို့, နီခေါဝ်။ (သွုံ,ပွုံ; သွုံ,နယ်,နောဝ်, ဗွိုန်ပီ ကသျင်,နယ်ဒါ;ကီနောဝ်,တွိုင်,) ဥပမာ; = ယို မောင်;ဖာ .. သွီ;မွူးကအောဝ်;ဒေါ့,ပတ်ဒါင်;လူးဒါ; နီခြံဖွေါင်ငွါလောင်းသွူနောဝ်, မဉ်;နွို့ထန်; လွေ,သဲင်,ထာ,လဲ့ အောဝ်;ခွိုင်း အောဝ်;စာ;လို,ကတူ;က နာ,အခိန်;မဉ်;တန်,လဲ့ လင်,ကဲ့,ထဲ့ထို,ခန်းနောဝ်,မွိုင်။
ကဲ့,ရဲ့, = သဲ့သောမ်,၊ ဒေါ့,ကဲဉ်းရို,ဆာ၊ ဒေါ့,နွောင်,ရို,နွောင်,။ ကဲ့,ရဲ့,သဲ့,သောမ်,။ တွမ်;သ,စေတနာ;အနုတ်လက္ခဏာ; တွမ်;အင်းမိုးချက်အကဲုင်ဖဲ့,တဲင် ဒေါ့,ဆာရို,ဆာ ဒေါ့,ကဲဉ်းရို,ကဲဉ်းပုဂ္ဂိုလ်;အလင်။ အခေ;ခံ;တွမ်;သ,စေ;တနာ;ကဲုင်မျို,တဲင် ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ဖြာ, သ,ကိုယံကခံ;စာ,ဗာ; သ,ဖေ;ကကဲုင်အီ သ,ယံကပေ;အီနောဝ်, ဒေါ့,ရို,ဝွေ;ဖန်;။ ပုဂ္ဂိုလ်;အလင် လို,အလင်တဖြာ,ဖြာ, ချို့,ယွင်, အာ;ပေ;ချက်ဖုံ; အမာ;အတရွို့,ဖုံ;ယို ဖေ;ကထွာလွဉ် အာ;တလာချက် ဖေ;ကစွဉ်;စွို့,မွေးမဲဉ်;လွဉ်အတွက် တွမ်;သ,စေ;တနာ;ဗွာဗွာစါင်စါင်တွော့, ယီးနယ် ဝွေ;ဖန်; ဖျင်မဲဉ်;ဖေ;မွေးတောဝ်း၊ ၀ါင်,အာ;ပေ;ချက် အမာ;တရွို့, ချို့,ယွင်,မု,အလောင်းယို ထူ;အခွင်,အရေ,တဲင် ဒေါ့,ဆာ ရို,ဆာ ဒေါ့,ကဲဉ်;ရို,ကဲဉ်း ဒေါ့,နွောင်,ရို,နွောင်,အီဝါင်, ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;နောဝ်, ဟဲ့, ကဲ့,ရဲ့, နဲုင်းနောဝ်,သွူ။ ဝေါဟာရယိုနောဝ်, မန်းငေါဝ်းဟဲ့, "ကဲ့ရဲ့" နောဝ်,သွူ။
ကယ် (တကယ်) = ဖြေင်း ဗွာ တသီး တနျာ; ကစဒါ;အရောင်;စွုမ်;ဖုံ; အောဝ်;ကြူးညီ,ရော်,ရယ်,လို့ဝါင်,။ တကျား၊ တကယ်။ အရောင်;တကယ်။ ထဲင်းတမျို,နောဝ်, "တကယ်" ကရို,ဒါ; ဝေါဟာရယို ထူ;သွုံ,လွေ,အီ ထာ,ခြောင်,ထာ,ရွယ်, ကံခြောင်,ကံခြောင်,ကံရွယ်,တကွက်,တကိက်, တကျားတကီး ဖုံ;နေနေသွူ။ စေးလာ;ဗွာလောင်း တွမ်;ကံနာ မဉ်;ကဲစ်,တဗွိုးတဗား မဉ်;ကဲစ်,ဗော့,လဲ့,ဗော့,လ,လဲ့ ဟဲ့, မာ,တကယ် ကဲစ်,တကယ် နဲုင်းနောဝ်,နေနေသွူ။ ဥပမာ; = ပိုမူ;ထွားလိတ် ဟော်,လိတ်မဉ်;ထွူလဲ့ အွဉ်;သိမ်,ဟောဝ်ချာလိတ်အုပ်ဖုံ;နော၊ မဲ့,ဖူးပေ;ကဲစ်,တကယ် တဗွိုးတဗားဒါင်;သနယ်။ ထဲင်းတမျို,နောဝ်, ထာ,တမျို,မျို, ထာ,တစွိုးစွိုးမဲ့ငါဖါင်;လောင်း မဉ်;ကွက်, မဉ်;တဲမ်းကဲစ်,ဒါင်; မဉ်;ထွို့,ဒါင်; အရွယ်,ပဉ်ရွယ်,ရွယ်, ပဉ်ကွက်,ကွက်,လဲ့ ဟဲ့, တကယ် နေနေ။ ဥပမာ; = နီဖာဖြားယို အကီ;လောင်းသူ, အဆဲ့,တသီ;သံ,နောဝ်, အကီ;တလီးလွုမ်း လဲင်,တကယ်ထမ်ထိမ်နေးစွဉ်;။
ကယ်, = လို, တိရိစ္ဆာန်; ကိရိယာ; တခြို, ဝတ္ထု ကစဒါ; တစွိုးတွမ်;တစွိုး တဗာ;တွမ်;တဗာ; ပမာ;ဏ အပေ;အတန် အဒွေါင်;အဆွာ, အဆေ့,အအာ အထွူ;အဖွီဖုံ; အကွာ;လို့ဝါင်, တတွာတောဝ်းလို့ဝါင်, ဗိုန်ပီတောဝ်းလို့ဝါင်,အကျောင်, ကတဲက်ခဲဉ်;အီဒါ; ငေါဝ်းဝေါဟာရ။ တစွိုးတွမ်;တစွိုးမဉ်;တဲက်ခဲဉ်;ထွူလို့ဝါင်,ခါ အွဉ်;နယ်အီပွိုင်းကွာ;မု,။ ပေ;ကယ်,တန်ကယ်,။ ထိုကယ်,ဖွို;ကယ်,။ ဆေ့,ကယ်,အာကယ်,။ ထွူ;ကယ်,ဖွီကယ်, ဖြေင်းကယ်,ဗွာကယ်, ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;။ ဥပမာ; = ၁) နီဒုံနောဝ်, တန်ကယ်,ဒျာ; သီဒုံ။ ၂) သင်;ဖေါ်,ကွင်;နောဝ်, မွိုင်ကယ်,ထဲင်း သင်;ဖေါ်,ထီ။ ၃) နီဖာနမ်းနောဝ်, ထိုကယ်,ထဲင်းဒျာ;နီမွိုး။
ကယ်, = ညာ,လွို ညာ,လဲဉ်း။ ပိုန်းလွိုပိုန်းလဲဉ်း။ နွောင်,။(ကဉ်းအာအာနောဝ်, ကဲုင်;ထူ;သွုံ,အီ ခွို,ပအိုဝ်းယို,ယာ; လုက်ဖဲုင်,ပြဲင်;ပွယ်,)။ နီပအိုဝ်;ယို,ယာ;လုက်ဖဲုင်,ပြဲင်;ပွယ်,ကို လုက်ဖဲုင်,တဖြုံ; မဉ်;လွေ,ညာ,လွိုထဲင်း လုက်ဖဲုင်,အလင်တဖြုံ;လဲ့ ဟဲ့, ကယ်, ထဲင်း နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = ၁) ပွယ်,လုက်ဖဲုင်,ဝေင်,တောင်းကီ,ဟန်;နေင်;ယို လုက်ဖဲုင်,ကားကအောဝ်;အကို ခမ်းပင်လောင်,လုက်ဖဲုင်, ကယ်,လို့ဝါင်,။ ၂) ပွယ်,လုက်ဖဲုင်,သီ;သဲင်;ဟန်;နေင်;ယို ခွေလွေ,ထွားဗာ;တောဝ်:ကနော၊ ပါမဲုင်, လုက်ဖဲုင်,ကယ်,ဟောင်းသွ,။ ၃) နီလုက်ဖဲုင်,ကယ်,လို့ဝါင်,။
[ကဲ]
ကဲ = အခိန်;မဉ်;တွို; နေင်;မဲ့လာမဲ့ပွယ်လံ,ကိုတရို,တောဝ်း သောမ်,စာ;ကိုတရို,တောဝ်း အခိုစွို,တဗူ; အမူ;စွို,တစု ဒုံ;တွမ်;ထုံ ဖုံတွမ်;မောင်းတွော့, ဒေါ့,တော;ချာငါလို့ဝါင်,ငေါဝ်း ဒေါ့,ချာငါလို့ဝါင်,ငေါဝ်းထောနောဝ်, ဟဲ့, ကဲလို့ဝါင်,နဲုင်းနောဝ်,။ လို,မူ;တွမ်;လို,ခို ထွို့,နေးတွမ်;ငေါဝ်းထီအထင်;အလင်,တွော့, ဒေါ့,တော;ချာငါလို့ဝါင်,။ လို,မူ;တွမ်;လို,ခို အောဝ်;တဖဲ့,တွမ်;တဖဲ့,တွော့, ထွို့,နေးတွမ်;အငေါဝ်းထီတဲင် ဒေါ့,နွောင်,ချာငါလို့ဝါင်,။ လို,မူ;တွမ်;လို,ခို ထောချာငါလို့ဝါင်,တွမ်;ငေါဝ်း။ ကဲလို့ဝါင်,။ လို,မူ;တွမ်;လို,ခို ကဲလို့ဝါင်,။ အမူ;တွမ်;အခိုကဲလို့ဝါင်,ယို ထွာပအိုဝ်;စွိုးခွို,ဓလေ့ထွုံစံ;စဲစ်စဲစ်တမျို,သွူ။
[ကယ်;]
ကယ်; = အွဉ်ငါသား။ အတန်။ လို,တန်အွဉ်ငါသား။ အွဉ်ကတူ;သား။ အတန်အခေါင်,။ အတန်အကယ်;။ ကောအွဉ်သား။ ဥပမာ; = သီဒုံယို ပါမဲုင်,ထွာ အတန်အကယ်;ဟောင်း သွ,။
ကယ်; = ချွစ်ထန်; ကမ်းထန်; ဗဲ့,ထန်; ဗို့,ထန်;ချာဖေ; ဘေ, ရန်; ထာ,ဆာ သွုမ်,ကဲုင် သွုမ်,ဖျုန်,မု, ကစဒါ;အန္တရာယ်;ခြာ အန္တရာယ်;ခါ; အန္တရာယ်;ကို။ ဖေ;ကမော့,မွုန်းအန္တရာယ်; ဖေ;ကကျုံ;မွုန်းထာ,ဆာ ဖေ;ကမော့,တလူ;ထာ,မွုန်းထာ,သွုမ်,ကဲုင်,မု,ဖုံ;နောဝ်, ရဲခါ,ဖေ; ကမ်းခါ,ဖေ; ကာ;ကွယ်;ခါ,ဖေ; ဒို့,ပေ့,ခါ,ဖေ; မာ,ရွို့,ထို,ဖေ; ကစဒါ; ထာ,မာ,ရဲုင်,တသွိုးမု,ဖုံ;။ ကယ်;ထန်; ချွစ်ထန်;။ ချွစ်ထန်;ချာဖေ; အယပ်,အခဲုင်; ဖဝထာ,ခါ;တဒေင်ကို။ ပုဂ္ဂိုလ်;တဖြာ,ဖြာ, အောဝ်;ထိုမ်း အောဝ်;ဖြဲုင်,ဖြီ ထီနောင်ပင်;လယ်;ကိုတွင်, တလီ,မာ,သန် ထီလဲင်,တန်ထောင်းတဲင် ဖြီကထွိုင်;မောက်ထို,ခါ အယားထီသံးဒါ;တောဝ်း အောဝ်;ခံနေက်,ထီတွင်, ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ထိုမ်းတွမ်;မော်တော်ဘိုက်တွော့, လွဉ်ငင်;ထင်;ဖေ; ထွို့,ထင်;ဖေ; မော်တော်ဘိုက်လောင်းထွူခါ ဒါင်;ပသာသဲင်ဖေ; ဟံ;ဖါင်;လောင်းတဲင် အလွစ်လ,ထို,ခန်းထာ,သီ။ ဖြီမောက်တဲင် ပါ,ကအောဝ်;ခံတနေက်,ဒါ;ထီနောဝ်, ပါ,ကအောဝ်;ထိုမ်းဒါ; မော်တော်ဘိုက်သားလွဉ်ကယ်;တွော့, အလွစ်ထို,လ, ထာ,သီအန္တရာယ်;။
[ကုဲင်]
ကုဲင် = လီထို,။ ပြင်,ထို,။ ပြဲုင်ထို,။ သေင်ထို,။ သို;ထို,။ သီထို,။ လီလာပြဲုင်ပြင်,ထို,။ သွုမ်,ထို,။ သေင်သို;ထို,။ ထူ;သွုံ,လ,တောဝ်းဒွုမ်။ အာ;ကွို,ခွုမ်စံ;အီလ,တောဝ်းဒွုမ်။ တခြို,တစွိုးစွိုး ကိရိယာ;တစွိုးစွိုး အခြွိုင်းအခြို,တစွိုးစွိုး ပြင်,ထို, ပြဲုင်ထို, ချို့,ယွင်,ထို,တဲင် သွုံ,လတောဝ်းဒွုမ် အာ;ကွို,ခွုမ်မာ,အီထာ,မာ,လ,တောဝ်းဒွုမ်နောဝ်, ဟဲ့, အကဲုင်ထို, နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = ၁) ခွေကာ,ဒါင်;ကွုန်;ယို အစက်အကဲုင်ထို,ညလဲဉ်း၊ ၀ါးတလ,တောဝ်းဒွုမ်တွော့, အောဝ်;အုံသူ;ဒျာ;ထာ, ကာ,ဂိုဒေါင်ကိုသူ, ခွိုင်းမဲုင်,လာလာလဲဉ်း။ ၂) ခွေဖြေ,ကွန်ပြူတာယို စလ,လစ်,နေင်;လွိုဒျာ;လဲ့ ကဲုင်ထို,လဲဉ်း၊ ဗွောင်လဲ့တလ,တောဝ်းဒွုမ်။ ၃) ခမ်းလော့တန် တလီ,သန်ထောင်းတွော့, ဒုံကိုဝေင်,ကို လမ်းဖုံ;ဆဲင်;ဖုံ; ကဲုင်လီပြဲုင်ပြင်,ထို,အာမွေး။ ထဲင်းတမျို, အသက်သားသတ္တဝါ;တစွိုးစွိုး မဉ်;သီ မဉ်းမားထို,လဲ့ ဟဲ့,ကဲုင်ထို,နေနေ။ ဥပမာ; = နီဖါဖြားကကဲုင်ထို,နောဝ်, ခွေတခဲုင်;လွူ;တောဝ်းဒွိုန်း။ ပအိုဝ်;အာ;ဇာ;ဗွေ; ပိုလ်;ချုပ်တန် ဗိုလ်စံသိန်းနောဝ်, အကဲုင်ထို, စဲ့,တွိုက်,ပွယ်,ကို။
ကုဲင် = မော;။ အန္တရာယ်;တန်။ ကဲုင်းဖေ;ဒါ;လို,ဥပါတ်။ ကဲုင်းဖေ;ဒါ;လို,ဘေ,ရန်;။ ဒေါ;သ,သန် မာန်;တန်။ သ,ဆျာ;။ သ,ဟွေ;။ သ,တကဲုင်။ ကျမ်;တကဲုင် ယားတကဲုင်ဒါ;၀ါင်,အလင်။ ကေတဗာ;ဗာ;မဉ်;ကဲုင်းအဲင်;ဒါ;လို, မဉ်းဖေ;ရန်;ဒါ;လို, မဉ်;ကဲုင်းနွို့အံ;ဒါ;ဖိုးပနား ဒုံကိုဆောင်;ကိုလဲ့ ၀ါင်,ဟဲ့, ကေကဲုင်။ ထွီ;မဉ်;ကဲုင်းအဲင်;ဒါ;လို,လဲ့ ဟဲ့,ထွီ;ကဲုင်။ ထွီ;တဗာ;ဗာ; မဉ်းထီ;မဉ်;မော့,ဒါ; ထွီ;အလင်တဗာ;ခါ မာ,စွဉ်;အငေါဝ်း ငွုမ်ငွုမ်ငမ်ငမ် အောဝ်;မဉ်အဲင်; မဉ်သတ်စွဉ်;ဒျာ; နဲုင်းနောဝ်,လဲ့ ဟဲ့, ထွီ;ကဲုင်။ ဖိုး ပနား မဉ်;ကဲုင်းထောင်း ကဲုင်းပဲုင်; ကိုင်းဒီးဒါ;လို,တဲ့ ဟဲ့, ဖိုးကဲုင် ပနားကဲုင်။ ဖိုး ပနား မဉ်;ထီ;မဉ်;မော့,ဒါ; ဖိုး ပနား အလောင်;အလင်တဗာ;ဗာ;ခါ အနေ့,ဖူငွါနောဝ်, သာထန်;သန်စွဉ်;တလီ, ဖောစ်ဖောစ် ဖဲစ်ဖဲစ်၊ မာ,သင်;စွဉ်;အငေါဝ်း ငွဲ့ငွဲ့ငဲုင့်ငဲုင့်၊ တွမ်;အကတူ; တွမ်;အနုံ,နောဝ်, အောဝ်;ဒီးအောဝ်;ပဲုင်;စွဉ်;ထာ, နဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ဟဲ့,ဖိုးကဲုင် ပနားကဲုင် နဲုင်းနောဝ်,။ လို,ကဲုင်းရွို့, ကဲုင်းရန်; ကဲုင်းမာ,ဆာ မာ,သီဒါ;၀ါင်,လဲ့ ဟဲ့, လို,ကဲုင် နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = လွေ,လယ်;ညာ,မွုန်းတခြာတန်ကိုသူ,နောပိုခို၊ မဲ့ကေကဲုင်အဲင်;ဒါ;လို,။
ကုဲင် (တကုဲင်) = စန်း။ တဗွိုး။ ရင်းစား။ ထွားတရေ,တောဝ်း ထီးတရေ,တောဝ်း။ ထွားဟောဝ်တောဝ်း ထီ;ဟောဝ်တောဝ်း။ မဉ်;ထွားမဉ်;ထီးလဲ့ သွုန်;သ,ချမ်,သာ; သာ;ယာ;အီတောဝ်း။ ထွို့,ငါင်;မု,အဲဉ်ထောဝ်;။ ထွို့,သ,တောဝ်း။ ထွို့,ငါင်;တောဝ်းလို,သ,မောင်,။ ပီတိထွာအီတောဝ်း။ စွယ်လံ,ထွို့သ,အီတောဝ်း။ လို,တဖြာ,ဖြာ, အမဲ့လဲုင်း မဲ့ခူ,တနွာ; တငါဆွာ, တငါတငေါင်း အောဝ်;လန်ထန်;ဖြောင်းဗီ;လောင်း၊ အဟို့,သမ်းပုံး အခါင်;သမ်းဒွေါင်; အနမ်းသမ်းဖွို;တပေါက်, လို,နဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ၀ါင်,ဟဲ့, လို,ယောင်,တဗွိုး လို,လောင်;လွိုးတကဲုင်၊ လွိုးရင်းစား နဲုင်းနောဝ်,။
ကုဲင်း = သ,ကိုမဉ်ခွုမ်မာ,ရဲုင်,တသွိုးသေ;သေ;ထာ,တစွိုးတမျို,။ သ,ပျော်; မွန်းသွို,လွဉ်,တွမ်;ထာ,မာ,တစွိုးတမျို,။ မဉ်မာ,သေ;သေ;ထာ,မာ,။ မဉ်အုံခြေင် အောဝ်;ခြေင်တောဝ်းထာ,။ သွုန်;သ,တလွို့လွဉ်,ထာ,မာ,။ မွန်းပျော်;သွို,သွင်;လွဉ်,ထာ,မာ,တမျို,မျို, တစွိုးစွိုး။ အုံခြေင် အောဝ်;ခြေင်ထာ,ဒါ;တောဝ်း။ လို,တဖြာ,ဖြာ, အုံခြေင် အောဝ်;ခြေင်တောဝ်းထာ, အောဝ်;မာ,သေ;သေ;ထာ,မာ, ကျို,စာ,လွုပ်, ကျို,စာ,မာ, ကျို,စာ,ဖြေ,စာကူ,ကား ကျို,စာ,သွဉ်ထူ; ကျို,စာ,သွဉ်ဖေ; ကျို,စာ,လူ; ကျို,စာ,တန်, ကျို,စာ,ကံကျင်, ကစဒါ; ပုဂ္ဂိုလ်;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;နောဝ်, ဟဲ့, လို,ကဲုင်း နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = ၁) လိတ်တန်,မဉ်;ထို ပညာ;မဉ်;တန်မ, ထွာလို,ယံ လို,ဒါ;၊ ကွပ်နောဝ်,မ, သွဉ်ကဲုင်းကဲုင်းလိတ် ဟော်,ကဲုင်းကဲုင်းလိတ်နောပိုခို။ ၂) ခွန်နင်,ပအိုဝ်;အာ စွုမ်;ဖြာ,ဖြာ,သီးဖုံ;ကားကအောဝ်; ဖေ;ကခြွေ ဖေ;ကခြာ; ဖေ;ကချမ်,သာ;နောဝ်, အွဉ်ဝါင်, ကျို,စာ,လွုပ်, ကျို,စာ,မာ, ကျို,စာ,ဖြေ,စာ ကူ,ကား ကဲုင်းကဲုင်းလွသွော့ဝါင်,ပငါပရာ,။ ကဲုင်းလူ;၊ ကဲုင်;တန်,၊ ကဲုင်းသွဉ်၊ ကဲုင်းမာ,၊ ကဲုင်းလွုပ်,၊ ကဲုင်းဖြေ,၊ ကဲုင်းစာ။
[ကော့,]
ကော့,မာ; = ခွုမ်,မာ,ဖြီ;စီ;ထွူ ကိစ္စ ထာ,မာ, အမာ;တစွိုးစွိုးတွော့, ဟွုန်မာ;နောင်;တထာ,။ ယူ;မာ;နောင်;တချာ။ ဟွုန်မာ;ချာ၊ လ,နောင်;တချာ။ မဉ်;မွေးတောဝ်းလဲ့ အတိတ်ကာ;လတဗာ;ကို ကလို;ခွုမ်မာ, ရဲုင်,တသွိုးဒါ; ကိစ္စထာ,မာ, တစွိုးစွိုးယို ကွပ်ခွုမ်မာ,ဗာ;တောဝ်းတဲင် သ,ကို ဟွုန်မာ;ချာ၊ လ,နောင်;တချာ။ ကော့,မာ;ချာနမ်း။ ဥပမာ; = ၁) အရွယ်;အောဝ်;ပေ; အခိန်;လွေ,ကျောင်, အခိန်;သွဉ်ထူ;လိတ်လဲုင်, ထာ,ဒါ;ပညာ;တွင်,ခါ အုံပျင်;အောဝ်;လွင်, သွုံ,ဖျင်,အခိန်;တွော့, အခိန်;လွူးနမ်း အရွယ်;ကမ်းကြို ထွိုင်;တန်ထိုသွူခါ ပညာ;ထာ,ဒါ;အဲဉ်ထောဝ်းတဲင် ကော့,မာ;ချာ ဟွုန်မာ;ချာ ယူ;မာ;ချာ ကဖျုန်,ကဲုင်ဒါ; ပေ;ခါတွင်, အခိန်;ဖုံ;။
ကော့, = ကော့,မောင်,။ သ,ကိုမဉ်လ,။ မဉ်ထွာ။ မဉ်ထီ;။ ဆန္ဒ။ ကွီ။ ကွီကော့,။ ပွေါမောင်,။ သ,ဆန္ဒ။ ဥပမာ; = လို,ပေ;တဖြာ, အဖာလွေ,တဖူ,ညာ, အခိန်းညဆွာ,တွော့, သေနန်းအဖာစွုမ်းနီ,နီ, အောဝ်;စော;တနာ;စွဉ်;အဖာစွုမ်;နီ,နီ, "နီဖာ အီးဖျော်ချာသဲင်,မဲုင်,ခါ၊ နီဖာ အီးဖျော်ချာသဲင်,မဲုင်,ခါ" ကစဒါ; အောဝ်;ရီစွဉ်;ဒျာ;အဖာအကျောင်,သေ;သေ;နဲုင်းနောဝ်, ထွာ လို,ပေ; ကော့,အဖာ။ ကွပ်သေနန်းအဖာ မဉ်ထီးအဖာတွော့, အောဝ်းစော;တနာ;သေ;သေ; အောဝ်းရီသေ;သေးအဖာနဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ဟဲ့, ကော့,အဖာ နဲုင်းနောဝ်,။
ကော့,မောင်, = "ကော့,မောင်," ကရို, ဝေါဟာရယိုလဲ့ တွမ်; "ကော့," ကရို,ဒါ; ဝေါဟာရ နောဝ်, အဓိပ္ပါယ်;ဗိုန်ပီလို့ဝါင်,။ သ,ကို ဆန္ဒ ထာ,မဉ်ထွာ မဉ်ထီ; မဉ်မော့, မဉ်ခွဲ မဉ်တွို; မဉ်အံ; မဉ်အွ, မဉ်လ, မဉ်ပွိုင်းစို,ပဲင်;ဆဲင်; ကစဒါ; သ,ကို ကထွာလွဉ်ဒါ; သ,ဆန္ဒဖုံ;။ မောင်,ကော့,၊ ကော့,မောင်, ယိုနီစွိုး နီမျို,နောဝ်, အဓိပ္ပါယ်;ဗိုန်ဗိုန်ဒျာ;လို့ဝါင်,။ သွုံ, ကော့,မောင်, လဲ့လ,၊ သွုံ, မောင်,ကော့, လဲ့လ,။ "ကော့,၊ ကော့,မောင်,၊ မောင်,ကော့," ကရို,ဒါ; နီပအိုဝ်းငေါဝ်းဟာရယို ထာ,ရက်ငေါဝ်းသ,ချင်,ကိုနောဝ်, ကဲုင်းဟွုန်ဗာ;အာ။
[ကော်]
ကော် = တွမ်;နံ; တွမ်;စော်, တွမ်;တောင်,ခြွ,တဲင် ကော်ကြောင်း ခြွ,ကြောင်းအီ။ ထဲင်းယင်းတမျို,နောဝ်, တွမ်;ခွဉ်းခေါဝ် တွမ်;၀ါ;ပါင် ကစဒါ; တွမ်;ထာ,အနာတကောင်;ကောင်; အနာတငေါင်းငေါင်းတဲင် ကော်လွဉ် ထွို့,ငါင်;လွဉ်။
[ကော]
ကော = "ကော" ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းဝေါဟာရယိုနောဝ်, ထူ;သွုံ,လွေ,အီ "ကခွုမ်မာ,ရဲုင်,တသွိုးသား" ကတ္တား ခါင်းလမ်း။ ရေ;ရွယ်;လွေ,အီ ကခွုမ်မာ,ရဲုင်,တသွိုးသား။ ဥပမာ; = ကောမာ,သား၊ ကောအံ;သား၊ ကောကအုပ်ချုပ်သား၊ ကောသွဉ်ဖေ;သား၊ ကောသွဉ်ထူ;သား။ ကောတွယ်;သား၊ ကောကခံ;ဗာ;၀ါင်,တွယ်;သား ကစဒါ; နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;။
[ကော်;]
ကော်; = စေးပလတ်သတိစ်၊ ပလတ်သတိစ်ကစဒါ;တခြို,ဝတ္ထုမျို,ဖုံ;။ စေးကော်;၊ စေးပလတ်သတိစ်။
ကော်;ဗဲုင် = ခံးမဉ်းလော့ခါ ဖေ;နေးခမ်းကစောဝ်;လ,မွုန်းနီနမ်းလောင်းဆဲင်,ခွမ်,လာ,တွမ်းတခြို,ဖုံ;အတာ; ကအွဉ်;ဗဲုင်အီ ကအွဉ်;ဗဲဉ်အီဒါ;နမ်းလောင်း ကော်;ဗွိုမျို,ဖုံ;။
ကော်; (ကံ,ကော်;) = ကံ,ကော်;မွူး၊ ကံ,ကော်;ကောဝ်;။ ထာ,မွူးကောဝ်;မျို, နီပအိုဝ်;ဒေ;သကို ကဲုင်းဆို့,ဒါ; ကျောင်,ကန်; ဖရာ,စေ;တီ; ထျ,ဖုံ;။ ကံ,ကော်;ယို အမွူးသေင်;မျို,၊ အလာ;သွမ်;ချို၊ အလာ;ဒွုန် အလာ;ကွုန်, သေ;သေ; တဆီနီရာ;သီ;။ အကောဝ်;ရောင်; ဗွာ တသီး။
ပအိုဝ်;ငေါဝ်းဝေါဟာရ (ကို့ ၊ ကို့, ၊ ကို ၊ ကို, ၊ ကိုး ၊ ကို; )
ကို = ခါင်;လမ်း၊ အရပ်၊ ဒေ;သ၊ အရပ်ဒေ;သ တစ်ထွောင်းထွောင်း၊ အထွောင်း။ ဥပမာ; = ၁) ခွေသွဉ်း အောဝ်;ဟွိုန်ထွ, သွ,သီးဒုံဟန်;နေင်; အီးမာ,ပွယ်,လူးဖဲုင်,ရို,နောဝ်,က လူးဖဲုင်,ကင်းနောဝ်, အီ;အွဉ်;မဲုင်ကိုအီသွ,။ ၂) မွိုးနင်သီး ဆဲင်တွမ်;ဖေါ့သေး ကင်းတွမ်;ထီ အီ;လွေ,ဒါ;မဲုင်,ကိုယို။
ကို (အကိုဖဲ့) = အကိုဖဲ့၊ အောဝ်;အထန်;ဖဲ့,မွေးတောဝ်း၊ အရပ်ကို၊ အောဝ်;ခါင်;လမ်းတထွောင်းထွောင်းအကိုဖဲ့,။ ဥပမား ၁) ဖြောင်းကို၊ ဟို့,ကို၊ လမ်းပါ;ကို၊ သွုမ်းကို၊ ကျောင်,ကို၊ ဝေင်,ကို၊ ပအိုဝ်;ရပ်ကို၊ ဒုံဆောင်;ရပ်ရာ;ကို၊ ခမ်းကို၊ ဖူးဝေးစွိုးခွို,ကို ကစဒါ;နဲုင်းနဝ်,ဖုံ; အကိုဖဲ့,။ အထန်;ဖဲ့,မဉ်;အောဝ်;လဲ့ အကိုဖဲ့,အောဝ်;ဗာ;နေနေ။ သ,ကို၊ ထာ,ယူ;ကို။ ဥပမာ; ၂) နီဝေးသီးသ,ကို/ဖူးမူ;သီးသ,ကိုယို အောဝ်;ယူ;လ,သေနန်းသေ;သေ;ဒျာ;သီသနယ်။
ကို = မာ,ရွမ်း၊ မာ,ညီ,၊ ခွုမ်စံ;ရွမ်း၊ ခွုမ်စံ;ညီ,၊ ခွုမ်မာ,ရောဝ်း၊ ခွုမ်စံ;ရောဝ်း၊ ကူ;ညီ;၊ ထွားလွိုတောဝ်း၊ အွဉ်;ခြေင်တောဝ်း။ ဥပမာ; ၁) ပုဂ္ဂိုလ်;အလင်တဖြာ,ဖြာ, ကအောဝ်;မာ,ဒါ;ကိစ္စထာ,မာ,တမျို,မျို,အလောင်း ပို;စူအုံထွိုင်;ထွားခြေင်ခြေင်တောဝ်းတွော့ ရဲုင်,တသွိုး ခွုမ်မာ,ရောဝ်းကို၊ ကူ;ညီ;ကို။ ၂) ကျို,စာ,ခွုမ်စံ;လွုပ်,မာ,ကို မွိုးဖာ ဖူးဝေးဖုံ; သွို့,ခြံဖုံ;။
ကိုဒေါင် = သွုမ်း၊ လမ်းပါ; အဆောက်အဦး ကအွဉ်;သိမ်,အွဉ်;လောင်;သော့,အီးဒါ; ကွုန်;တခြို,တစွိုးစွိုး တမျို,မျို,။ ဥပမာ; ၁) သွုမ်းဝါင်,ကအွဉ်;သော့,ဒါ;ကာ,ဖုံ;လဲ့ ဟဲ့, ကာ,ကိုဒေါင်။ ၂) သွုမ်း ၀ါင်,ကအွဉ်;လောင်; အွဉ်;သိမ်,သော့,ဒါ; ဗေင်ခြောင် ခေါ့ခယ်; ဗွူ ဗေဟံ; နွေ; သေင်;လာ; နေင်း ကစဒါ; အရာ;အကောဝ်;မျို,ဖုံ;လဲ့ ဟဲ့, ဗေခြောင်ကိုဒေါင်၊ ခေါ့ခယ်; (ပြောင်း) ကိုဒေါင်၊ သေင်;လာ;ကိုဒေါင်၊ နွေ;ကိုဒေါင် ကစဒါ;နဲုင်းနဝ်,ဖုံ;။
ကို,ကွယ်; = ခံ;နောမ်, (ခံ;နွမ်,) ၊ ရို;သေ;၊ ယွုမ်းအံ;၊ ခံ;နောမ်,ရို;သေ;၊ နေးအဗွန် အုံအဟေ့,၊ ယွုမ်းအံ;ရို;သေ;၊ ပူ;စော်;ဆယ်,ကပ်၊ အာ;ကွို,ယွုမ်းအံ;၊ လွောက်,နာ;လွဉ်, အသွဉ်အသင် အဆုံ,အမ,၊ ခံ;ထူ;လွဉ်,အဗွန်အဟုံး။ ကေ;ညို;ယွုမ်းအံ;။ ဥပမာ; ၁) နီပအိုဝ်;လို,မျို,ကဉ်းအာအာနောဝ်, ကို,ကွယ်;ဒျာ; ဗုဒ္ဓသာ;သနာ;။ ၂) နီပအိုဝ်;လို,မျို,ယဟန်;နောဝ်, ယွုမ်းအံ; ကို,ကွယ်;ဒျာ; ကိရိယာန်;ဘာ;သာ;၊
ကိုးကန့် = လို,မျို,၊ ကိုးကန့်လို,မျို, ကအောဝ်;အုံဒါ;မန်းခမ်းအမော့ထင်,။ ကိုးကန့်နောဝ်, ထွာမန်းခမ်းကို ခမ်းရင်,သားလို,မျို,တစ်မျို,နေနေ။
ကို;စာ, = နမ်းထဲဉ်,၊ နမ်းတဲဉ်,၊ နမ်းခြောင်,တင်၊ နမ်းကို;စာ,။ ထာ,မာ,ကိစ္စတစွိုးတမျို,ယို နမ်းကို;တဲင်; ခွုမ်မာ,ဆောင်;ရွက်နွောင်,တောဝ်းတွော့, ပုဂ္ဂိုလ်းအလင်တဖြာ, ခွုမ်မာ,ဆောင်;ရွက်သော့,ဖေး။ ကို;စာ, ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းဝေါဟာရ ယို အောဝ်;မန်းဘာ;သာ;ဝေါဟာရကို လင်,လွဉ်,တဲင် ထွာမန်းငေါဝ်းကဲုင်။ နီပအိုဝ်;ငေါဝ်းဝေါဟာရ အစဲစ်အမဲဉ်;နောဝ်, ဟဲ့, နမ်းတဲဉ်, နဲုင်းနောဝ်,သွူ။ နီပအိုဝ်;ရပ်ရာ;ဒေ;သ ယထွောင်းထွောင်း ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, နမ်းထဲဉ်,။ ဒေ;သရပ်ရာ;ယထွောင်းထွောင်းလဲ့ ဟဲ့,ဒျာ; နမ်းခြောင်တင် နေးနောဝ်,။ ရပ်ရာ;ဒေ;သ တထွောင်းတွမ်;တထွောင်း အဟဲ့,အဟောင်ဖုံ; ဗွန်ပီတောဝ်းခန်းလို့ဝါင်,ဝယောဝ်း အဓိကဒျာ; လို;သေနာ;ချာငါ လို့ဝါင်,လွုမ်,။
ကို;စောင်, = ၀ိဉာဉ်;၊ လူ,ပွေါနီနမ်း၊ လူ,ကအောဝ်;စောင်,ဒါ;နမ်း လူ,ကအောဝ်;ကမ်းဒါ;ကြို။ ဥပမာ; = ပါပေ;ယိုတဖြာ, အုံတစွူး ထွားစွူမွေးထာ,က အနမ်းကို;စောင်, အဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်မတောဝ်ယို။ ကို;စောင်, ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယိုလဲ့ အောဝ်;မန်းဘာ;သာ;ငေါဝ်းဝေါဟာရကို ပြွူလင်,လွဉ်တဲင် ထွာမန်းငေါဝ်းကဲုင် ရို,ဗာ;နဲုင်းနောဝ်,၊
[ကံ]
ကံ = အုံမ၊ ခြင်၊ အုံခြင်၊ အွဉ်;ခြင်၊ အံ;အွ,တောဝ်း၊ သွုံ,ဆောင်;တောဝ်း၊ ခွုမ်စံ;တောဝ်း၊ ခွိုင်းရွတောဝ်း၊ အုံဆွိုးအုံသောဝ်,ယို့,ဆောင်း။ ကအောဝ်;ခွုမ်စံ; ကအောဝ်;အံ;အွ, ကအောဝ်;သုံ,ဆောင်; ကအောဝ်;ခွေါင်းရွဒါ; ထာ,တစွိုးစွိုးတမျို,မျို,ယို အွဉ်;ဆွိုး အွဉ်;သောဝ်ထို,ဆောင်း။ ဥပမာ; = တွို;နေင်;မဲ့ လာမဲ့တွင်, လို,ဖြားဖုံ; ထင်;ကျောင်,ထင်;ကန်;ထွူတွော့, ဆောက်တယ်; သဉ်သီ;လသွစ်,ပါ,ထွူခါ သီလသားဖုံ;လဲ့ အံ;အွ,သွုံ,ဆောင်;တောဝ်းဒွုမ် ဒဲဉ်ဟာတဲင်တွော့, နဲုင်းယိုနောဝ်,မဉ်;ဒေါ့,ရို, သီ;လသား ကံဒဲဉ်ဟာ နဲုင်းနောဝ်,တဲ့ လ,သွူ၊။
ကံထာ,တော;ထာ,လောင်,၊ ကံဒဲဉ်ဒေါဝ်သူ;ရာ;။ ကံဆွဉ်းယာထူ၊ ကံပြူး ကံနေင်းထီ ကံကိလေ;သာ; ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;လဲ့ အောဝ်;သွုံ,လွေ,နေနေ။
ကံ = ကံတာ ၊ ဝတ္ထုကရိယာ;တဲမ်းအီလိတ်၊ စူခွုမ်တဲမ်းအီလိတ်၊ တခြိုတဲမ်းအီလိတ်၊ မဉ်;တဲမ်းလိတ်စေးလာ;လောင်းခါ ကလို;ထူ;သွုံ,အီဒါ;စူခွုမ်ကရိယာ;။ ကံမဉ်;အောဝ်းမ,တဲမ်းလိတ်လ,။ နီပအိုဝ်;ရပ်ရာဒေ;သယထွောင်းထွောင်းနောဝ်, ဟဲ့,ကံ၊ ယရပ်ရပ်နောဝ်, ဟဲ့, ကံတာ နဲုင်းနောဝ်,တဲင် နောဝ်,မ, စူခွုမ်ကရိယားတဲမ်းအီလိတ်ယို နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရနောဝ်, အဟဲ့,အောဝ်;နီမျို, အရို,အောဝ်;နီစား နဲုင်းယိုအတွိုင်,။ ပုဂ္ဂိုလ်းယဟန်းသား ဆရာ;တဲမ်းလိတ်သား ယဟန်;ဖုံ;လဲ့ ဟဲ့,ဟောင်လွေ, ကလောင် နဲုင်းနောဝ်,လဲ့ အောဝ်းနေနေ။ ကလောင် ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယို ထွာမန်းငေါဝ်း အဟဲ့,အသွုံ,။
ကံ; = ထာ,မာ,၊ တွမ်;နမ်းခန္ဓာ; ရဲုင်,တသွိုးခွုမ်မာ,တွော့, ကထန်;လွဉ် ကထွာလွဉ် ကလ,လွဉ်ဒါ; အဒီ;အရာ;အကောဝ်;ဖုံ;၊ ထာ,မာ,အကျို,လာဘ် ၊ ကံ;ကရို,နောဝ်, ထာ,မာ,၊ ထာ,မာ,ကရို,လဲ့ ထွာကံ;နေနေ။ ကံ;လဲ့ ထာ,မာ,၊ ထာ,မာ,လဲ့ကံ;၊ နောဝ်,မ, ထာ,မာ,တွမ်;ကံ;ယို အောဝ်;ဆွိုင်, အောဝ်;ပေါင်,သေ;သေ;လို့ဝါင်,။
ကံ;တရာ, = အောဝ်;နမ်းထာ,မာ,တွော့, ကလ,လွဉ်ဒါ;အကျို,သွုပ်၊ ထာ,မာ,မဉ်;ဟောဝ်လဲ့ ကံ;တရာ,ဟောဝ်၊ ထာ,မာ,မဉ်;ကဲုင်လဲ့ ကံ;တရာ,ညံး။
ကံ;ကျမ္မာ; = လဲ့တလွစ်တောဝ်းအထွာအကဲုင်ဖုံး၊ ခွေသီနီနာ,နမ်းလောင်းဒွိုယို တထီ;ရီးတောဝ်း တသေရီးတောဝ်းတွော့, ကထဲ့လင်,လွဉ်လူးဒါ; အထွာအကဲုင်မျို,၊
ကံ; (တကံ;) = ဖြေင်း၊ တမွစ်၊ အရောင်;ဖြေင်းအွူ;။ လို,ယာ;ဖြေင်း၊ လို,ယာ;တမွစ်နောဝ်, ၀ါင်,ဟဲ့ လို,တကံ; နဲုင်းနောဝ်,။ အရောင်;တကံ;။ တကံ; ကရို,ဒါ; နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရ ယိုတငွါနောဝ်, သွုံ,တွယ်,လွဉ်အီအာဒျာ;တွမ်;လို,ယာ;၊ ဟဲ့,ပေါင်,လွဉ်,အီအာဒျာ; ဖိုး ပနား သေ ကစဒါ; တိရိစ္ဆာန်;ဖုံ;အရောင်;။ ဥပမာ; ၁) လို,တဖြာ,ဖြာ, အယာ;မဉ်;ဖြေင်း အယာ;မဉ်;တမွစ်လဲ့ ၀ါင်,ဟဲ့, ပါလွိုးတကံ; နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; 2) ဖိုးတဗာ;ဗာ; အမွူးတရို,တောဝ်း အထီးတရို,တောဝ်း အရောင်;မဉ်;ဖြေင်;ပသာ;သာ; အရောင်;မဉ်;တမွစ်လဲ့ ၀ါင်,ဟဲ့, ဖိုးတကံ; နဲုင်းနောဝ်း။ ပါ,လွိုးတကံ;၊ ဖိုးမွူးတကံ;၊ ဖိုးထီးတကံ;၊
[ကက်]
ကက် = နီနမ်းမဲ့ငါအလောင်း တယ်;ကာ;မာ,ချာ ဗ,ဆွိုက်ငါလွေ,ငွဉ်,ဗောင်;အရပ် ကအောဝ်;ဒါ; ပြွူ တငါ တွမ်; ဆွုတ်, ကစဒါ; နမ်းအင်္ဂါ;အခြုံး အဒူ;။ မဉ်;အံ;စဲုင်အာ ထာဆွုတ်,ဖုံ;လဲ့ ကက်ဟွီဒါ;။ ထာ,မဉ်;ခွ,လွဉ်,လဲ့ ကက်ဆွော့,ဒါ;။ တယ်;ကာ;မာ,ချာ ဆွိုက်ငါတွမ်;ငွဉ်,ဗောင်; ကအောဝ်;ဒါ; တငါကြပ်,ဆ,ကီတွမ်းဆ,လနီဗာ;လွုမ်းလွုမ်းနောဝ်, နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရနောဝ်, ဟဲ့, ကက် ။ မဉ်;ထွာအင်္ဂလိပ်ဝေါဟာရလဲ့ ဟဲ့, JAW နဲုင်းနောဝ်,။
ကင် (အကင်) = အံ;အွ,သွုံ,ဆောင်;တလို့တောဝ်းတွော့, ကအောဝ်;ကဲုင်ဒါ;ထာ,အံ;ထာ,အွ,ဖုံ;၊ ထူ;သွုံ,တလို့တောဝ်းတွော့ ကအောဝ်;ကဲုင်ဒါ;တခြို,ဖုံ;။ ဥပမာ; ၁) သွုံ,ဆောင်;အံ;အွ,ဒဲဉ်ဟန်;ထွူယောဝ်,သွူတွော့, ဖွိုင်,ကို ဝန်;ကို ကအောဝ်;ကဲုင်ဒါ; ဒဲဉ်ဟန်;အလွိုဖုံ;နောဝ်, ထွာအိုကင် ဒဲဉ်ကင် နဲုင်းနောဝ်,။ ၂) ပိုမူ;အံ;ဒဲဉ်မဉ်;ထွူ ပိုမူ;ဒဲဉ်ကင်မဉ်;အောဝ်;ကဲုင်လဲ့ မဲ့,ထောက်သော့,ဗွော့, သေတခြောင်ကိုနောဝ်,နောပိုမူ;၊ မဲ့သေအံ;လို့ဒျာ;။ ၃) လို,မဉ်;လွ, မဉ်;လွုပ်,မာ,တောဝ်း မဉ်;ဖြေ,စာ ကူ,ကားတောဝ်းလဲ့ ကဲုင်းအုံပွောအံ;ဗာ; ၀ါင်,ဒဲဉ်ကင်။
ကင် = အမော့လသွုတ်,၊ ဆ,လသွုတ်၊ အယော့သွုတ်, အဆုံးသွုတ်,အရပ်။ ပင်;လယ်; (ပြင်;လဲုင်း) ဆ,လလဲ့ နီပအိုဝ်;ဟဲ့, ပင်;လယ်;ကင်၊ မဉ်;အောဝ်;သမုဒ္ဒရာ; ဆ,လလဲ့ နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရဟဲ့, သမုဒ္ဒရာ;ကင်။ ထီနောင်ကိုယို မဉ်;နဲုင်;သော့,လုံးတူ;လဲ့ လုံးတူ;အီ;လင်,အုံခံ အွိုးထီနောင်ကင်။ ထီခြောင်ကင်၊ ထီအုံ;ကင် ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;။ နောဝ်ထွူတကာ;တောဝ်း ကင် ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယို နီကခြိွုင်းကွဉ်က,ဒါ; ဆဲင်, ကွဉ်, တျို; နီ; ကစဒါ;ခွမ်လာ,အကွဉ်အက,ဖုံ;အမော့လလဲ့ နီပအိုဝ်းဟဲ့,ရို, ကွဉ်,ကင် ဆဲင်,ကင် နီ;ကင် တျို;ကင် ကစဒါ;နဲုင်းနောဝ်,ဖုံ;နေနေ။
ကင်ယော့ = ထီနောင် ထီခြောင် ထီအုံ; ပင်;လယ်; သမုဒ္ဒရာ; ကစဒါ;ဖုံ;ကားကအောဝ်; ထီမဲုင်ကိုတရို,တောဝ်း ထီမဉ်;ယော့ ထီမဉ်;ဆုံးလဲ့ နီပအိုဝ်;ဟဲ့,ထီကင်ယော့ ထီကင်ဆုံး နဲုင်းနောဝ်,။
ထဲင်းယင်းတမျို, ကင်ယော့ ကရို,ဒါ; ငေါဝ်းဝေါဟာရ အဓိပ္ပါယ်;နောဝ်, ခွိုင်းဝွို့ဒျာ;တွမ်း နီလို,သီး လွိုးငဲုင်, သွုန်;ထီသ,ဖေါ်,တွမ်; ထာ,ယူ;မနော်,ဖုံ;။ ဥပမာ; = ရမ်,ထွား ခတ်ကယ်,ယပ်, အီ;သေနာ;ဗာ;လဲ့ကယပ်,ဒါ; ပုဂ္ဂိုလ်းတဖြာ,ဖြာ,ယို နီပအိုဝ်;ဟဲ့ လို,ကင်ယော့နေနေ။ အီ;သေနာ;ဗာ;ဝွေ,သီးထာ,ယူ;၊ အီ;ဖတ်ထွားခတ်ကယ်,ဗာ; ဝွေ,လွိုးငဲုင်, အီ;သေနွောင်,ဗာ; ဝွေ,သီးအခရာ;နောဝ်,ယပ်,မွေးငါ;တဲင်၊ နောဝ်,မ, ပုဂ္ဂိုလ်းယို အကျောင်,ခရာ; အသွုန်;ထီ သဘော်,ဖုံ;နောဝ်, အယော့ဆုံးနဲုင်းထီသမုဒ္ဒရာ;တဲင် ၀ါင်,ဟဲ့ လို,ကင်ယော့ နဲုင်းနောဝ်,။
ကင်ဖွို, = ထီနောင် ထီခြောင် ထီအုံ; သမုဒ္ဒရာ; ပင်;လယ်; ကစဒါ;ထီဖုံ; အယော့တောဝ်း အဆုံးတောဝ်; အဖွို,တဲင် ၀ါင်,ဟဲ့ အကင်ဖွို, ထီကင်ဖွို,နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = ထီနောင်ယို အတယော့တောဝ်း၊ ထီတွို;ဒျာ; လို,ငါင်းဒေင်ရပ်လွုမ်, သွ,ယားထီဒါ;တောဝ်းလဲ့ ငမ်းတရျိုးဗာ;တောဝ်း။
ထဲင်းယင်းတစွိုး ကင်ဖွို, ကရို,ဒါ; ငေါဝ်းဝေါဟာရယို အဓိပ္ပါယ်;နောဝ်, ခွိုင်းဝွို့ဒျာ;တွမ်;နီလို,သီး သွုန်;သ, သဖေါ်, လွိုးငဲုင်,ဖုံ;နေနေ။ ပုဂ္ဂိုလ်;တဖြာ,ဖြာ, အသ,ဖေါ် အသွုန်;သ,ဖုံ;ယို ပေါင်,ကွိုက်,ညညခရာ;တလို;တောဝ်း ထွာ;ငါ ခတ်ကယ်,ငါ ဝွေ,သီးလွိုးငဲုင်,တွမ်; အဒေါ့,အဖြောဝ်;လဲ့ မဉ်;သေနာ;နွောင်,လဲဉ်း မဉ်;သေဖြောင်နွောင်,လဲဉ်း ဝွေ,သီးသွုန်;သ, အကျောင်,ဖုံ;နောဝ်, ၀ါင်,ဟဲ့,လို,ကင်ဖွို, နဲုင်းနောဝ်။
ကင်ဖွီ = မွိုင်၊ တလျူ၊ ကဲုင်း၊ သ,ယဉ်းထွို့တောဝ်း ယွိုက်,ယဲုင်တောဝ်း၊ မွိုင်ကြွိုင်။ ဥပမာ; = ၁) ပုဂ္ဂိုလ်းတဖြာ,ဖြာ,ယို ကိစ္စမဉ်;တွို; ထာ,မာ,ဖုံ;မဉ်;အောဝ်းလွဉ်တဲ့ တခြွိုက်ချင်; ထွိုင်;ခွုမ်မာ,ရဲုင်,တသွိုးသွူးသွူးစွဉ်; တလဲင်;ချင်; နဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, နီပအိုဝ်းဟဲ့, လို,ကင်ဖွီ နဲုင်းနောဝ်,။ ၂) ပုဂ္ဂိုလ်;တဖြာ,ဖြာ,ယို မဉ်;ထွဉ်;မာ, ထာ,မာ,တစွိုးတစွိုးတမျို,မျို,ခါ တလဲင်;ချင်;ထွိုင်;မာ,ထွူစွဉ်;တလဲင်;ချင်; တခြွိုက်ချင်းနဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ထွာလို,ကင်ဖွီ။ အုံပွောတောဝ်းအချိန်;တွို;။
ကင်ထွူ; = ယွိုက်,ယဲုင်၊ ခွ,သ,၊ ထွူ;ဆွို့ထွူ;ဆ၊ သ,ယဉ်းထွို့၊ သ,လွန်းလဲဉ်း။ ထွို့အခိန်;။ ထာ,မာ,ကိစ္စတစွိုးတမျို, အရေ,တွို;လွဉ် အရေ,အောဝ်;လွဉ်လဲ့ ခါးလားကထွိုင်;မာ,မာ,၊ ထူ;နေကအခိန်;၊ မဉ်မာ,လွို;လွို; မဉ်မာ,တောဝ်းလွို;လွို; နဲုင်းနောဝ်,။ လို,သ,ယဉ်းထွို့,၊ အီ;မာ, ထာ,မာ,တစွိုးတမျို,တဲ့ ခါးလားကထွိုင်;ထွိုင်; ခါးလားရဲုင်,ရဲုင်, ယွယွသာ;သာ; သာ;သာ;ယာ;ယာ;ထွူမ, ကဲုင်းထွိုင်;ခွုမ်မာ, နဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ထွာလို,ကင်ထွူ;။
[ကင်,]
ကင်, = အဲဉ်ထောဝ်း၊ အောဝ်;တောဝ်း၊ ပဲင်;ဆဲင်;တောဝ်း၊ မာ,ဗာ;တောဝ်း၊ ခွုမ်စံ;ဗာ;တောဝ်း၊ အံ;အွ,ဗာ;တောဝ်း၊ သွုံ,ဆောင်;ဗာ;တောဝ်း၊ ခွိုင်းရွ (ခွေါင်းရွ) ဗာ;တောဝ်း။ အောဝ်;ကင်,ဒျားလို့ဝါင်,။ ခွိုင်းဝွို့ဗာ;တောဝ်းလို့ဝါင်,၊ ပေါင်,ကွိုက်,သဲစ်သန်းဗာ;တောဝ်းလို့ဝါင်, ကစဒါ;နောဝ်,ဖုံးနောဝ်, နီပအိုဝ်းဟဲ့ ကင်, နဲုင်းနောဝ်,။ ဥပမာ; = ခွေသွဉ်းသွ,ပေ; ခွန်ကျော်;ထီ ဒုံမော့ကွဉ်;သူ,နောဝ်, အကျင်,စာရိတ္တဟောဝ်မွေး၊ ကင်,ဒျာ;တွမ်;ဒေါဝ်ထီသူ;ရာ;ဖုံ; ယာဖြေင်း ယာဗွာဖုံး၊ သွုံ,စွယ်,ဒါ;တောဝ်းလာ,လာ,။
လွစ်ကင်,၊ ကင်,ညာ, ကရို,ဒါ;ဝေါးဟာရယိုနီငွါတဲ့ တွမ်; “ကင်,” ယို အဓိပ္ပာယ်; အခရာ; ဗွုန်ပီဒျာ;လို့ဝါင်,။ ကဲုင်းသွုံ,တွယ်,ညီလို့ဝါင်,၊
ကင်,တောဝ်း = ကင်,တောဝ်းကရို,ဒါ; ဝေါဟာရယို တွမ်; ”ကင်,” ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရကီယိုဟွဉ်;နောဝ်, အဓိပ္ပါယ်; အောဝ်;တဗန်;လို့ဝါင်,။ တလွစ်တောဝ်း၊ အောဝ်;၊ ခွိုင်းရွ ခွုမ်စံ;ဗာ;၊ သွုံ,ဆောင်;အံ;အွ,ဗာ;၊ ခွိုင်းဝွို့ဗာ;၊ သွုပ်သပ်ဗာ;။ ဥပမာ; = ဆို့,ရဲုင် လွုပ်,မာ, ဖြေ,စာ ကူ,ကား ကစဒါ;နီရဲုင်,တသွိုးမု,ဖုံ;ကားကအောဝ်;ယို ထွာခမ်းထီရေ,၊ နောဝ်,မ, နီလို,သီးစွုမ်;ဖြာ, ပေါ;အသက်အောဝ်;မွန်နေကနောဝ်, တွမ်;ခမ်းထီရေ,ရာ;ယို တကင်,တောဝ်းလို့ဝါင်,။
ကင်း = တွမ်;တခြို, ကရိယာ; တစွိုးတမျို,တဲင် အွဉ်;ရဲခါ, အွဉ်;ပေ့,ခါ, အွဉ်;ကမ်းခါ, နမ်းဆ,ကီဖဲ့,၊ ရဲကမ်းကာ;ကွယ်;ခါ, နီနမ်းကြို။ ဥပမာ; = ၁) ထင်;ကျောင်,သွဉ်လိတ် အောဝ်;တဖူ,လောင်းတွင်, ခမ်းမဉ်;လော့တဲ့ ကင်းသွော့ထီ,နော ပိုမူ;ဗွာ၊ ခမ်းမဉ်;စောဝ်;မဲ့, ကဲုင်းဆော့ဒါ;ထာ,။ ၂) မွိုးနင်သီး ကင်းတွမ်;ထီ, အီ;လွေ,ဒါ;မဲုင်,ယို။ ကင်း ကရို,ဒါ; နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရယို တွမ်;စူတဲင် ယွော့ဒါင်;ထို အွဉ်;တသွောင်းဒါင်;ထို၊ ယွော့ဒါင်;ထိုထွူတွော့,အွဉ်;မိုးလွေ, ကစဒါ;နဲုင်းလဲ့ အဓိပ္ပါယ်;အောဝ်;လ,နေနေ။ အသွုံ,အောဝ်;လဲုင်မျို, လဲုင်စွိုး။ ဥပမာ; ကင်;ထီ, ကရို,ဒါ;ငေါဝ်းယို ခမ်းမဉ်;လော့တရို,တောဝ်း ယာမဉ်;ခိုးလျားတရို,တောဝ်း နီနမ်းလောင်းကီယို ခမ်းရာ;တွမ်းယာခိုးလျားရောင်; ဖေ;ကထဲ့လူး လင်,စာ;ဗာ;မွုန်းနောဝ်, ဆတ်,ထီထွူတွော့, ယွော့ဒဲင်ထို အွဉ်;ရဲကမ်းခါ, အွဉ်;ပဒို့, အွဉ်;ပေ့,ခါ, အနီနမ်းဆ,ကီဖဲ့,နဲုင်းနောဝ်။
ကင်း (ကင်းလူးဖဲုင်,) = လူးဖဲုင်, (လုတ်ဖဲုင်,) ယို နီကမဉ်,အွဉ်;ထင်;လွေ,ဒါ; အရပ်ဒေ;သ၊ နီကမဉ်အထဲ့ဒါ;အရပ်ကို ဖေ;ကထဲ့ ဖေ;ကထင်;လွေ,အတာ; ထူ;လူးဖဲုင်,တွော့, ယွော့ထို အွဉ်;ဒါင်;လွေ, အကင်းလောင်းထွူတွော့, တခဲုင်;လဲ့,တောဝ်းဒွိုန်းတွင်, စွို့,နဲ့ စွို့,တောဝ်းနဲ့၊ အတနွောင်းနဲ့ အတလွာ,နဲ့ ယံကမဲဉ်;သ,တဲင် ထူ;အခိန်; တဲက်ခဲဉ်; ယဲက်ထွား စဲစ်ဆေ, တဲတဲဝါးဝါး နဲုင်းနောဝ်,နောဝ်, ဟဲ့, ကင်းလူးဖဲုင်, နဲုင်းနောဝ်,။
[ကိစ်] [ကိတ်] [ကိန်,]
ကိစ္စ = လို;မာ,ခရာ;ထာ,မာ,တစွိုးစွိုး ၊ ဖေ;ကထွူဖြီ;စီ; လို;ဆောင်;ရွက်ခွုမ်မာ,ခရာ; ထာ,မာ,တစွိုးတမျို, ၊ မာ,ခရာ; ထာ,မာ, ၊ အကျောင်,အခရာ; ။ ကိစ္စကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယို မူလနောဝ်, အောဝ်;ပါဠိ ငေါဝ်းကို လွူးဖွာ,လင်,လွဉ်တဲင် ထွာ ပါဠိ ကဲုင်။ ဥပမာ; = ဟေး မောင်;မွိုး၊ မွူးရောဝ်,ယို ခွေလို;ထင်;မော့,ခွဲတွမ်; နီပအိုဝ်;ခမ်းသားလူထု ဝေင်,တောင်းကီကို ကိစ္စအောဝ်;တွော့, အဝ်;ကဲုင်ဆ,ချာ မဲ့,ပသာပါ လို,ပေ;ကျောင်,နောဝ်,နော။
ကိတ် [ကုတ်ကိတ်] = ထာ,တော; ထာ,လောင်,မျို,ကားကအောဝ်;။ တွမ်;ရွဉ် တွမ်;ခံ, တွမ်;တခြို,ဥစ္စာ; ကတော; ကလောင်,အီဒါ; ထာ,တော;လောင်, ထာ,ခွုမ်ပဆိုးမျို,။ ဒုံကိုဆောင်;ဖူ,တရို,တောဝ်း၊ ဆေ,ကို ပွယ်,လံ,ကို တရို,တောဝ်း တဖဲ့,တွမ်;တဖဲ့, တဖြာ,တွမ်;တဖြာ, တော;လောင်,လွဝင်, ဖဲုင်းဖုံ;၊ (လေးကောင်ကျင်ဖုံ; - မန်းဘာ;သာ;)၊ ထာ,ကြုတ်ကြက်ဖုံ; ကစဒါ;ထာ,တော;လောင်,မျို,ကားကအောဝ်;။ ကုတ်ကိတ် ကရို,ဒါ;နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရယို စွုမ်;နီ,လို,ခမ်း တဖြာ,တွမ်;တဖြာ, မဉ်;ဒေါ့,ရီလို့ဝင်,ခါ တပေါ;ထူ;သွုံ,အီတောဝ်း၊ အသွုံ,ဆေ့,။ ကဲုင်းသွုံ,အီအာဒျာ; လိတ်ပေ,လာ;ကိုတွမ်; နီပအိုဝ်;ငေါဝ်းတဲက်ကို၊ မော်ဟွို;ကို ဖုံ;။
ကိန်, = အလဲင်; ၊ အခြိွုက် ။ တလဲင်; နီလဲင်; သွံလဲင်; ကစဒါ; မဉ်;တွက် မဉ်;နပ်ဒျာ; ကဏန်,နဲုင်းနောဝ်,ခါ နီပအိုဝ်;ရပ်ရာ; ဒေ;သယထွောင်းထွောင်းနောဝ်, သွုံ,ဒျာ; တကိန်, နီကိန်, သွံကိန်, နဲုင်းနောဝ်,။ ယထွောင်းထွောင်းလဲ့ ဟဲ့,ဟောင်နေးဒျာ; တခြွိုက် နီခြိွုက် သွံခြွိုက် နဲုင်းနောဝ်,လဲ့အောဝ်းနေနေ။ ကိန်, ကရို,ဒါ; နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရ ယို အောဝ်;မန်းဘာ;သာ; ( ကြိမ် ) ကို ပြောင်,လဲုင်;ဖွာ,ထန်;လွဉ် ။ ကိန်,ကရို,ဒါ;ဝေါဟာရယိုလဲ့ တဖြာ,တွမ်;တဖြာ, မဉ်;ဒေါ့,ရီလို့ဝင်,နောဝ်, ပေါ;ထူ;သွုံ,အီတောဝ်း၊ အသွုံ,ဆေ့,။ ကဲုင်းသွုံ,အီဒျာ; လိတ်ကို။
ကိန်, = ဗေင်; ၊ ဗေင်;ထာ, ။ စူခင်; နမ်းခန္ဓာ;တဗာ;လွုမ်း အွဉ်;ပြာ;လင်, အွဉ်;တလွာ,လင်, အဒါလောင်း ထာ,တွိုးလောင်း၊ ကူ;လောင်း ခင်;လမ်းဗေင်;ကို။ ကိန်, ကရို,ဒါ;နီပအိုဝ်;ဝေါဟာရယို ဒေါ့,သွုံ,လွေ,အီဒျာ; ရေ;မို;လွေ,အီဒျာ; ရဟန်, သံဃာ; သာ;မဏေ; ကစဒါ; ပုဂ္ဂိုလ်;လို,ကျောင်,သီးအတွက်တာ;လွုမ်။ ပုဂ္ဂိုလ်;လို,ကျောင်,သီး အချင်,ချင်, မဉ်;ဒေါ့,ရီလို့ဝါင်,လဲ့ ထူ;သွုံ,ဒေါ့,ရီအီနေနေ။ ကိန်,ထာ,။ ဗေင်;ထာ,။ ပုဂ္ဂိုလ်;လို,လမ်းသီးတာ;နောဝ်, သွုံ,လွေ, ဗေင်;ထာ,၊ ပုဂ္ဂိုလ်;လို,ကျောင်,သီးတာ;နောဝ်, ကိန်,ထာ,။ ဥပမာ; = ၁) ရောင်မွုန်းဒွုမ်ထာ, အုံယေန်ယေန် အောဝ်းတေ့,တေ့, ဗွေးဗွန်ဖြား အောဝ်;ကိန်,ထာ,။ ၂) ဗေင်;စောဝ်းစောဝ်းခန်းထာ,လဲုင်းပိုမူ;ဗွာ မွူးရောဝ်,မဲ့, လို;လွေစောဝ်းကျောင်, လို;လွေ,သွဉ်လိတ်။ ၃) ယိုမောင်;မွိုး ထာ,လွိုက်,ပသာ;လဲဉ်း နီဗေင်;တွမ်ထာ,နယ်; ကျောင်,ဗွောင်စလဲဉ်းက မွူးရောဝ်,မဲ့, လို;လွေ,ပသာစောဝ်းလို,ပေ;ကျောင်,။
